پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مقولۀ «محكم و متشابه» و «ناسخ و منسوخ» از مقولات مهم علوم قرآني محسوب مي¬شود كه علماي اسلامي در طول تاريخ به آن پرداخته و نظرات خود را ارائه كرده¬اند. علامه طباطبايي از علماي شيعه در كتاب «الميزان في تفسير القرآن» و سيوطي از علماي اهل سنت در كتاب «الإتقان في علوم القرآن» به اين دو مقوله پرداخته¬اند. اين تحقيق درپاسخ به اين سؤال كه «آراء علامه طباطبايي و سيوطي پيرامون محكم، متشابه، ناسخ و منسوخ چه وجوه اشتراك و افتراقي دارد» انجام شده است و به اين نتيجه رسيده است كه علامه تشابه و احكام آيات را نسبي قلمداد مي¬كند و طبق اين مبنا به تفسير و تبيين آيات دست مي¬زند. اما سيوطي ضمن پذيرش وجود آيات محكم و متشابه با در نظر گرفتن اين نكته كه تأويل آيات متشابه مختص خداوند است، از بيان بسياري از مطالب تفسيري پرهيز مي¬كند. از جهت ديگر؛ توجه به ناسخ و منسوخ نيز در گفتار اين دو مفسر به خوبي نشان¬گر پذيرش آن از طرف اين دو مفسر بزرگ است؛ اما با تفاوت در ضوابط نسخ كه در برخي مواقع به تضاد آراء نيز مي¬انجامد. در واقع؛ با توجه به مباحث مطرح شده در اين پژوهش مي¬توان ادعا داشت كه روش تفسيري علامه طباطبايي به دليل بهره¬گيري از شيوۀ قرآن به قرآن و هم¬چنين اتصال به كانون علم الهي كه منتسب به اهل بيت عليهم السلام است، جامع¬ترين منبع رجوع در اين مباحث قلمداد مي¬شود. لازم به ذكر است كه اين پژوهش به شيوۀ توصيفي، تحليلي به نگارش درآمده است. .