پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيدهعقل نيرويى براى پذيرش علم و علم و دانشى براي سود بردن نيروى باطنى انسان است و در قرآن كريم و احاديث ائمه از جايگاه والايي برخوردار است . مراد از عقل چنانچه از جميع روايات اين باب استفاده مىشود همان قوه تشخيص و ادراك و واداركننده انسان به نيكى و صلاح و بازدارنده او از شر و فساد است. عقل دسـتكم داراي پنج كاركرد نظري، عملي، ابزاري، استنباطي و دفاعي است. به علاوه نسبت به گناهان سه كاركرد عمده ي تبيين قبح گناه (معرفتي - بينشي)،تشخيص مصداق گناه و تشويق به ترك گناه (گرايشي) را دارد. فطرت نيز نوع خاصي از آفرينش است كه در مورد انسان به كار برده مي شود. فطرت مانند طبيعت و غريزه، يك امر تكوينى است، امرى است كه از غريزه آگاهانهتر و همچنين غير از طبيعت است كه در همه موجودهاي جامد يا نامي و بدونروح حيواني يافت ميشود. فراگير بودن ، ذاتى بودن و غير قابل تغيير و تبديل بودن سه ويژگى فطرت است. بر اساس آيات وروايات ، معارف اصلي دين، يعني توحيد و معاد و ديگر حقايق ديني در سرشت انسان نهاده شده است. فطريات به دو دسته ي ادراكي و احساسي تقسيم مي شود كه اين دو با يكديگر قابل جمع است . همچنين گرايشهاي فطري منحصر در پنج گرايش حقيقت جويي ، گرايش به خير و فضيلت ، گرايش به جمال و زيبايي ، گرايش به خلاقيت و ابداع و عشق و پرستش است كه بقيه گرايش ها به نوعي به همين پنج مورد برگشت داده ميشود. فطرت نسبت به گناهان كاركرد معرفتي - بينشي وگرايشي دارد. عقل و فطرت در مسير شكوفايي خود، به عواملي نيازمند هستند ، چنانكه با موانعي نيز روبه رو مي باشند، كه توجه به اين عوامل و مبارزه با اين موانع براي شكوفايي اين دو ضروريست.