پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مباحث مربوط به بهشت و جهنم از اصلي ترين مباحث حوزه معاد شناسي است و در فلسفه ي اسلامي از جايگاه والايي برخوردار مي باشد. آنچه در تاريخ انديشه اسلامي محل مناقشات جدي بوده، كيفيت آن و وضعيت نفوس انساني در آخرت است. پژوهش حاضر مي كوشد تا به ارتباط اعمال انسان با لذت و الم دنيوي و اخروي بپردازد. تبيين نظريه حقيقي و عيني بودن اين ارتباط از ديدگاه ملاصدرا با توجه به مباني فلسفي وي در اين مسئله از مهمترين فصول پژوهش حاضر است. نظر ملاصدرا در باب لذت و الم-با توجه به نقشي كه در زندگي مادي، برزخي و اخروي دارد- مبتني بر مسائل بنيادين او مانند اصالت وجود، تشكيك وجود، حركت جوهري و... مي- باشد. ملاصدار برمبناي اصولي همچون جسمانيۀ الحدوث و روحانيۀ البقاء بودن نفس و حركت جوهري به تحقيق مسئله مي پردازد. براين اساس ادراك و رفتارهايي كه انسان انجام مي دهد، بر اثر تكرار در جوهر نفس تقرر مي يابد به گونه اي كه جزء ملكات قائم به نفس و شئون وجودي آن مي گردد. در اين صورت اعمال انسان متحد با نفس شده و قيام جوهري به خود مي گيرد. از طرف ديگر با تبيين اتحاد عاقل و معقول، تجرد قوه خيال و تجرد نفس به اين مهم رهنمون مي- شود كه نفس انساني از سنخ عالم ماده نيست و از عالم ملكوت است، قدرت بر ايجاد صور در عالم واقع دارد اما قدرت آن- در اين دنيا جز براي افراد محدودي- يك قدرت تام نيست. اما در آخرت با از بين رفتن موانع، قدرت نفس انساني كامل شده، به محض اراده و ادراك چيزي، آن چيز در خارج ايجاد مي شود كه نشئت گرفته از اعمال و نيات دنيوي اوست و باعث لذت و سرور شخص يا الم و رنج مي گردد.