پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

ظهور و پيدايش اخلاق فاضله به يونان باستان بر مي گردد، اگر چه بحث از ماهيت فضايل و اقسام آن در بين فلاسفه ي قبل از سقراط، متداول بود، اما تاريخ فلسفه آغازگر اصلي اين راه را سقراط مي داند در واقع، اخلاق فاضله ريشه در تعاليم سقراط و نظريات افلاطون و ارسطو دارد.از نظر سقراط، فضيلت ملكه اي عقلاني است كه نهايتاً به عمل منتهي مي شود. افلاطون فضيلت را معرفت مي داند كه در پرتو عقل اعتدال را فراهم مي كند.از ديدگاه ارسطو، فضيلت اخلاقي همان سجيه و طبيعت اخلاقي است، زيرا از نظر وي، فضيلت اخلاقي به دو بخش فضيلت طبيعي و فضيلت اكتسابي تقسيم مي شود. علاوه بر اين فلاسفه، كندي، فارابي، غزالي، فيض كاشاني...از جمله كساني هستند كه از دريچه فلسفه به موضوعات اخلاقي پرداخته¬اند و هر يك نظرات گوناگوني درباره اخلاق فضيلت مطرح كرده اند. در نگاه كلي، نفس انساني كه موضوع اخلاق است قوا و گرايش هاي اصيل و متنوعي دارد: قوه بهيمت، سبعيت و ملكه كه در آيات قرآن به اين قوا اشاره شده است. قرآن نفس انسان را در سه مرحله دسته بندي مي كند: نفس اماره كه لايه حيواني انسان است كه در شهوت و غضب و اميال نفساني خلاصه ميشود« وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ»(يوسف/آيه 53) و نفس لوامه كه انسان را بعد از ارتكاب يك گناه سرزنش مي¬كند« وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (قيامت/آيه 2). و نفس مطمئنه كه غرائز سركش، توانايي پيكار با آن را ندارند و مخصوص مومناني است كه سالها به تهذيب پرداخته اند «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ .ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً» (فجر/آيه27و28). هر يك از اين قوا، قسمت عمده اي از فضايل اخلاقي را همچون ايمان، معرفت، صبر، شرح صدر، حيا و...را در بر مي¬گيرد. كليد واژه ها: اصول، اخلاق فاضله، قواي نفساني، سعادت