پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تبعيد يكي از كيفرهاي معيّن در حقوق جزايي اسلام است و قرآن و روايات بر مشروعيت آن دلالت دارند، و بنا بر قول مشهور به معناي دور كردن يا اخراج فرد از شهر و روانه كردن او به جاي ديگر است. تبعيد در جرائم زناي غير محصن، قوادي و محاربه، بر اساس آنچه در كتاب و سنت آمده است كيفر حدي است و در جرم محاربه مورد اتفاق فقهاي اماميه و اهل سنت مي باشد و در قيادت مختص فقه اماميه است ودر زناي غير محصن، فقهاي اماميه و بيشتر فقهاي اهل سنت اتفاق نظر داشته اند. در اين ميان آنچه كه مورد اتفاق فقهاي اماميه بوده است، ثبوت تبعيد براي سه جرم زنا، قيادت و محاربه است. و در ساير موارد همچون لواط، مخنّث، جاسوسي مسلمانان، سرقت و... به دليل عدم وجود روايتي در اين باب يا عدم شهرت يا اشكال در سند روايات يا اختلاف فقها كيفر تعزيري به حساب آمده كه بنا بر نظر امام يا حاكم شرع، از باب «حسبه»، در صورتي كه مصلحت بداند، حكم به تبعيد مي شود و چون تعزيري است، قابل تغيير و جايگزيني مي باشد. از جمله اهداف جايگزيني تبعيد به جاي زندان، مي توان به كاسته شدن از تعداد محبوسين اشاره كرد، همچنين شناخت و معرفي برخي مجازات هايي كه در اسلام به آنها اشاره شده است، وليكن اجرا نمي شود، در حاليكه اجراي آن، به نفع حكومت اسلامي است. در فقه احكام مسائلي چون زمان، مكان، مباحث مرتبط با اجراي تبعيد، حقوق تبعيدي، مسائل خانوادگي فرد تبعيدي، موانع اجراي تبعيد، تبعيد زنان، و... مورد بحث واقع شده است. به سبب ضرورت كنوني موضوع، كه ازجمله آن ميتوان به شناساندن حقوق فرد تبعيدي و پذيرش حق شهروندي او اشاره كرد، بررسي جامع و عميقي در منابع فقهي و روايي اماميه و اهل سنت صورت پذيرفته است.