پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: اعتقاد به خلود مسأله اي است كه از طرف فيلسوفان، متكلمان، عارفان و نيز در شرع مقدس طرح گرديده است. مقصود از خلود در اين نوشتار زيستن جاودانه و هميشگي انسان ها در عوالم پس از مرگ است. بدان معنا كه برخي از آنان براي هميشه در بهشت بوده و از نعمت هاي خداوند بهره مند خواهند شد و گروهي نيز اهل دوزخ و عذاب اند كه پيوسته در رنج و عذاب به سر خواهند برد. در مورد گروه اول ، اعتراضي صورت نگرفته و آن را ناممكن ندانسته اند، اما در باره خلود و دوام عذاب ايراداتي مطرح شده است و مورد اختلاف فراوان عالمان اسلامي قرار گرفته است ؛ متكلمان شيعه و بسياري از اهل سنت براي خلود كفار در آتش دوزخ و عذاب دائم اقامه اجماع مي كنند و به ظواهر آيات تمسك نموده و اصرار فراواني بر اين امر دارند. اماميه معتقدند كه مسلمان گناهكار در آتش جهنم جاودانه نيست از اين رو مستحق عقاب را هم شامل عفو و هم مشمول شفاعت مي دانند. معتزله بر اين عقيده هستند كه عمل جزئي از حقيقت ايمان است با اين حال بنده مؤمن در صورت ارتكاب گناه كافر شمرده نمي شود بلكه در جايگاهي بين ايمان و كفر قرار مي گيرد، معتزله ، چنين فردي را تنها فاسق مي دانند سپس به دليل تمايز صفات او از صفات مؤمنان، كافران و منافقان حكم منزله بين المنزاتين را بر او جاري مي كنند. معتزله در اثبات خلود مرتكب كبيره به ادله عقلي و نقلي تمسك جسته اند. و در طرف مقابل، بسياري از عارفان سخن از عدم خلود سر مي دهند و به دلايل به ظاهر عقلي و بيانات عرفاني تمسك نموده اند. محي الدين عربي و تابعان و شارحان كلمات وي خلود را به طور جدي نفي نموده اند و به دلايلي تمسك جسته اند كه از جمله آن ها، مخالف خلود در عذاب با رحمت واسعه الهي، عدالت او و فطرت الهي مي باشد. اين پژوهش با توصيفي- كتابخانه اي و بر اساس استدلال به بررسي مسأله خلود از ديدگاه انديشمندان اسلامي پرداخته است. نتايج پژوهش نشان مي دهد دلايل عقلي همه گروه ها، بيشتر به استحسانات عقلي و نفسي شبيه است تا به برهان و دليل منطقي صد در صد سالم و بي عيب و نقص؛ و چيزي كه در اين بحث كاملاً اهميت دارد و ملاك نفي و اثبات در اعتقاد است، مستندات صحيح و محكم است.