پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: دفاع مشروع در فقه قلمرو وسيعي دارد، و با جستجو در كلام فقهاء متوجه مي شويم كه اصل دفاع مشروع مورد اتفاق همه فقهاء است. شيخ طوسي، علامه حلي، شهيد اول، شهيد ثاني، امام خميني و... ازجمله فقهايي هستند كه به تناسب درباره دفاع مشروع بحث كرده اند. دفاع مشروع كه شامل دفاع سازمان يافته (دفاع از كيان اسلام است) و دفاع از نفس، حريم و عِرض و مال مي شود. همه فقهاء درباره دفاع از كيان اسلام اتفاق نظر دارند و باب جداگانه اي را به اين بحث اختصاص داده اند. بيشتر فقهاء انتهاي بحث حدود باب مستقلي را براي دفاع مشروع باز كرده اند و درباره دفاع از جان، حريم و مال، خود و ديگري مسائلي را مطرح كرده اند. فقهاء فقط در دفاع از نفس خويش اتفاق نظر دارند و در بقية موارد اختلاف دارند. در اين پژوهش هدف بررسي دفاع مشروع به لحاظ ماهيت، شرايط، احكام و آثار از منظر صاحب جواهر و محقق سبزواري است و اختلاف بسيار روشني در بيان نظر اين دو فقيه وجود دارد، مخصوصاً در بحث احكام دفاع مشروع به گونه اي كه محقق سبزواري دفاع از نفس، حريم و مال را واجب مي داند چه دفاع از خود باشد و چه دفاع از ديگري ولي صاحب جواهر فقط دفاع از نفس را به طور صريح واجب دانسته و در بقيه موارد مي گويد كه احتمال دارد واجب يا جايز باشد و يا اينكه دفاع را مشروط به شرايطي كرده است، در برخي مواقع نيز دفاع را حرام دانسته است. اين تحقيق از سه فصل تشكيل شده و هر بخش داراي گفتارها و بندهايي مي باشد. در فصل اول به منظور آشنايي بيشتر با دفاع مشروع، مباحثي از جمله مفاهيم، شرايط، مباني دفاع مشروع و انواع دفاع مشروع و در فصل دوم و سوم فقط به نظرات صاحب جواهر و محقق سبزواري مي پردازيم.