پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

جهان هستي محل حدوث حوادث و تغييرات است. تفحص در آثار حكما نشان از اهميّت بحث حركت و زمان دارد. ابن سينا و ملاصدرا از جمله فيلسوفاني هستند كه درباه ي مساله ي حركت و ارتباط آن با زمان، تبيين جامعي ارائه نموده اند. ابن سينا حقيقت خارجي حركت را منطبق بر معناي توسطي مي داند كه طبق آن حركت امري بسيط، مستمر و فاقد امتداد است ؛ به همين دليل پذيرش زمان از جانب او متناقض مي نمايد زيرا امتداد و سيلان، حقيقت زمان است كه مقدار حركت را اندازه مي گيرد. او حركت را در مقولات چهارگانه ي كيف،كم،وضع و أين جاري مي داند و ساير مقولات را غير متحرك به حساب مي آورد. شيخ الرئيس حركت را منحصر در عالم جسماني مي داند و از برهان حركت در اثبات واجب بالذات مدد مي گيرد . ملاصدرا حقيقت خارجي حركت را منطبق بر معناي قطعي مي داند كه مطابق با آن حركت امري ممتد، متصل و سيّال است، كه زمان از سيلان اين حركت انتزاع مي شود. او به مقولات چهارگانه ي متحرك كم، كيف، وضع و أين، مقوله ي جوهر را نيز اضافه نموده كه يكي از مباني خاص حكمت متعاليه است و با تمسك به اصل حركت جوهري برخي از مباحث مهم و دشوار اعتقادي مانند حدوث عالم، دوام فيض و ربط حادث به قديم را مبرهن مي نمايد. حركت، زمان، قوه، فعل، تدريج، سيّال، امتداد