پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده انسان براي رسيدن به كمال و رستگاري نيازمند است تا زندگي خود را در سه بخش افكار و انديشه‌ها، خلق و خوها و عادات رفتاري و جزئيات عملي با معارف و قوانين عقلاني و وحياني منطبق سازد. با اين نگاه معارف اسلام در سه بخش اعتقادات، اخلاقيات و احكام قابل تقسيم‌بندي مي‌باشد كه معارف اعتقادي مهم‌ترين بخش آن را تشكيل مي‌دهد. زيرا اعتقادات و انديشه‌ها زيربنا و پايه‌ي اعمال و رفتار دروني و بيروني انسانها قرار مي‌گيرد.برخي از اصول اعتقادي اسلام در ميان تمام مذاهب اسلامي مشترك بوده و برخي ديگر نقطه فصل و امتياز هر يك از فرق اسلامي از يكديگر است. اعتقاد به بداء از موضوعات اعتقادي مختص به مكتب تشيع است كه از سويي از جانب امامان (اهميت زيادي به آن داده شده و از سوي ديگر شيعيان به دليل اعتقاد به آن از سوي اهل سنت مورد اتهام قرار گرفته‌اند. چرا كه ظاهر امر چنين مي‌نمايد كه اعتقاد به بداء الهي مستلزم انتساب جهل به خداوند سبحان و محدوديت بخشي به علم مطلق پروردگار است مكتب شيعه از بدوظهور تا به امروز هماره به دنبال اعتلاي پرچم حق وحقيقت بوده است و اين منش در تمام ابعاداعتقادي، احكامي و اخلاقي جاري و ساري بوده است؛ از جمله فعاليتهاي شيعيان، موضوع علم كلام و مسائل معركه برانگيز آن است كه از آن جمله مي‌توان به مسائل متنازع عقيدتي مسئله بدا اشاره كرد. اين موضوع در اواخرقرن اول هجري مطرح گرديد و كم كم موضوعِ محاجة علماي كلام گرديد .شيعه با بداء به معناي درست آن ھماره موافق بوده است و درصدد گسترش آن نيز مي‌باشد.هدف از اين عمل سركوب نمودن بعضي مكاتب ويهود است كه خدا را دست بسته مي‌انگاشتند و در بين فِرَق اسلامي، فرقه معتزله كه با طرح نظريه تفويض، در واقع خداوند را معزول قرار داده بودند؛ البته ضرورت ديگري نيز ايجاب مي‌كند شيعه اين بحث را مورد كاوش قراردهد و آن طعنه اي است كه از سوي جناح مقابل شيعه، يعني اهل تسنن ايراد شده است؛ چرا كه آنان شيعه رامحكوم به بداء غلط مي‌نمايند در حالي كه چنانچه ملاحظه مي‌فرماييد، شيعه بداء را به مفهوم غلط آن به هيچ وجه قبول نداشته و هماره منادي توحيد حقيقي بوده است. ‏.ازآنجايي كه موضوع بداء در دهه‌هاي اخير به موضوعي با اهميت تبديل شده از اين روضرورت ايجاب مي‌كند كه در اين تحقيق به تشريح كامل مسئله بداء پرداخته شود.بيشترين منابعي كه در اين پژوهش استفاده شده است:كتب كلامي،تفسيري،اخلاقي وفقهي مي‌باشد،وروش كار به صورت كتابخانه اي وفيش برداري از كتابهاي مختلف مي‌باشدو روش پژوهش از نوع توصيفي – تحليلي مي‌باشد .نتيجه اي كه از اين پژوهش گرفته مي‌شودعبارتست از: نقش اميد بخشي بداء در زندگي انسان.فرضيه اي كه در اين پژوهش مي‌توان ارائه نموداين است كه اصل اعتقاد به بداء امري مسلم درميان شيعه مي‌باشد. پژوهش حاضر نوشتاري است در باب بررسي انديشه بداء ونقش اميد بخشي آن در زندگي انسان كه در جهت تبيين وتشريح كامل مسئله بداء در قالب چهار بخش اصلي وكليات ومقدمه تدوين شده است.بخش اول اين پژوهش كليات ومفاهيم كه داراي سه فصل كه فصل اول مربوط به كليات تحقيق وفصل دوم مربوط به مفهوم شناسي وفصل سوم نيز مربوط به انواع واقسام بداءيا گستره بداء مي‌باشد ودر بخش دوم دلايل اثبات بداء(ادله اميدبخشي) كه داراي سه فصل مي‌باشد وفصل اول مربوط به بداء از منظر آيات و روايات ،فصل دوم مربوط به مصاديق بداء درقرآن وروايات و فصل سوم مربوط به تحليل و نقد همانندي نسخ و بداء . بخش سوم با عنوان آثار بداء در اميد بخشي كه داراي چهار فصل تحت عنوان، فصل اول :آثار بداء و اميد بخشي از منظر آيات ،فصل دوم:آثار بداء و اميد بخشي از منظر روايات ، فصل سوم مؤلفه‌هاي اميد در بداء و فصل چهارم گفتار صاحبنظران شيعه در بداء وبخش چهارم نيز تحت عنوان پاسخ به شبهات مي‌باشد .اين پژوهش با زبان ساده وروان تدوين گرديده واز اين رو واژگان كليدي آن عبارت از:بداء،نسخ،اميدبخشي.