پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده اختلاف آراء درفقه يكي از مباحث مهم و تأثيرگذار درجامعه ي ديني است ؛اين مسئله با توجه به پيشرفت علوم و گستردگي موضوعات مستحدثه ثمرات فقهي قابل توجهي رابه دنبال دارد؛ مسئله ي اختلاف فتاوا همواره مورد توجه انديشمندان و بزرگان اين علم بوده و در جامعه ي امروز نيز به عنوان يكي از پرسشهاي مهم نسل جوان مطرح مي شود، اختلاف آراء و فتاواي فقهي نه درضروريات ولايه تأويل ناپذير بلكه در فروعات از احكام و لايه تأويل پذيرآن قابل طرح است . بنابراين اصول، قواعد كلان و احكامي كه در رأس هرم قانونگذاري قراردارند ، جزء ثابت ولايتغير شريعت اسلام محسوب مي شوند وحوزه ي مشروعيت اجتهاد، درمحدوده ي متغيرات ازاحكام قراردارد و لذا خاستگاه هاي اختلاف را نيز بايد در اين جايگاه دنبال كرد.اما در بيان علل و عوامل اختلاف آراء، ديدگاههاوابعاد متعددي قابل بررسي مي باشد كه مهمترين علل را مي توان در دو بخش عوامل درون فقهي و برون فقهي دنبال كرد؛ اختلاف در عوامل درون فقهي از جمله اختلاف هاي ناشي از اختلاف در منابع فقهي (منابع اصلي وتبعي) و نيز اختلاف در مباني علمي مانند مباني اصولي ، كلامي ، رجالي و فقه الحديثي از جمله مهمترين و زير بنايي ترين مباحث در منشأ و خاستگاه اختلافات فقهي محسوب مي شود؛عوامل برون فقهي مانند نقش زمان ومكان در شناخت صحيح موضوعات و تطبيق با فروعات و نيزعوامل فردي و اجتماعي همچون منهج و مشرب فقهي فقها، نقش مدارس و مكاتب فقهي و نيز تأثير محيط، باور ها، هنجارها و حتي عوامل روان شناختي از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار است. در اين رساله سعي شده است بستر و علل اختلاف آراء را با بيان مصاديق و ثمرات فقهي آنها مورد بررسي قرار دهد . واژگان كليدي فقه اماميه ، مشروعيت اجتهاد، ثابتات ، متغيرات، مباني، عوامل برون فقهي اختلاف، عوامل درون فقهي اختلاف.