پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده بحث از مباني در ميان علماي فقه و حقوق تحت عناويني چون اساس، جوهريا طبيعت حكم و قانون مورد بررسي قرار گرفته است. مباني، چرائي هارا با دو رويكرد منابع و مباني مطرح مي كند؛ با رويكرد مباني ، فلسفه يا حكمت مسئله اي مورد توجه قرار مي گيرد و با رويكرد منابع يعني؛ اين حكم شرعي چون درادله اربعه آمده است، بايد به آن عمل كرد. بدان معنا كه هر حكمي كه منشأ و مصدر آن يكي از منابع معتبر شرعي باشد، الزام آور است كه اين الزامات از خطابات شارع فهميده مي شود بنابراين تعلم اين خطابات لازم و ضروري است و اين وجوب مورد اتفاق همگان است و از مصداق هاي بارز فرض هاي حقوقي، اطلاع يافتن از قوانين و احكام است. و در اين نوشتار با توجه به سؤال اصلي به مباني اين لزوم و وجوب پرداخته شده است و از بررسي نظرات علما و فقها بدست آمده كه مبناي اين لزوم و وجوب،حكم عقل است و اگر هم در شرع خطابي در مورد آن بيان شده ، از باب «اَطِيعُوا اللّه» است و جنبه مولويت مولي مورد نظر نمي باشد. و در ادامه نحوه ي لزوم تعلم را بيان كرده، چرا كه در نحوه ي اين لزوم در بين اقوال علما اختلافاتي بيان شده و بعضي وجوب اين تعلم را از باب مقدمه دانسته و معتقدند كه وجوب غيري يا از مصاديق مقدمات مفوته است و بعضي واجب نفسي دانسته و بعضي واجب ارشادي بيان كرده‌اند و در آخر شرايط لزوم تعلم عنوان شده است كه مشهور فقها معتقدند كه تعلم احكام عباداتي كه مبتلا به است، واجب است و غير مبتلا به، تعلمش واجب نيست و در مورد قوانين جزايي هم به شرط اين كه وسايل انتشار قانون و مدت كافي براي اطلاع افراد در نظر گرفته شود تعلم آن‌ها هم واجب است. واژگان كليدي: مباني- تعلم– حكم عقل– حكم شرع– مقدمات مفوته– قوانين جزايي