پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده انسان براي رفع نيازهاوگذراندن زندگي روزمره¬ي خود، ناگزير است با ساير افرادوجوامع مختلف ارتباط داشته باشد. يكي از اقسام اين ارتباط، خريد و فروش كالابه ويژه خوراك وپوشاكاست. اگر انساني خود را موظف بداند طبق دستورات الهي حركت كند تا به كمال برسد، در اين نوع ارتباط، دانستن شرايط خريدوفروش وحلال بودن آن هنگام مصرف لازم است و شارع مقدس چگونگي ونحوة آن رامشخص نموده است. از جمله قواعدي كه وظيفه¬ي شرعي انسان را، در روابط پيچيده¬ي اجتماعي و اقتصادي در مورد خريد گوشت و اعضاء حيوانات حلال گوشت روشن كرده و مبناي برخي از احكام فقهي قرار گرفته و عسر و حرج را رفع نموده است، قاعده¬ي فقهي«سوق مسلمين» است كه بر اساس روايات و سنت و سيره¬ي متشرعه حجيت آنبه اثبات رسيده است. مفاد اين قاعده چنين است كه«بدون هيچ تفحصي، بازار مسلمانان را ـ به معناي عرفي و دربلاد اسلامي يا بلاد كفر ـ مي¬توان علامت تذكيه(ذبح شرعي)و پاك بودن گوشت و ساير اعضاء حيوان حلال گوشت دانست، مگر اين كه خلافش ثابت شود.» بنابراين مي¬توان به بازار مسلمانان اعتماد كرد. منظور از مسلمانان در اين قاعده، همۀ فرق اسلامي است، نه خصوص اماميه. تنها قلمرو قاعده¬ي فوق، در مورد حيوانات حلال گوشت است نه ساير كالاها.درضمن به اثبات رسيدقاعده¬ي سوق مسلمين، اماره است نه اصل و حتي اماره بودن آن بر تذكيه از قاعده¬ي «يدمسلم» قوي¬تر است؛به دليل اماره بودن آن، در موقع شك در تذكيه يا عدم تذكيه و به تبع آن حليت يا عدم حليت،در تعارض با اصل¬هاي ديگر مانند استصحاب و...، اين قاعده مقدم است؛گرچه در برخي موارد به دنبال اين اماره،اصل¬هاي ديگر،نيزجاري مي¬شود؛از اين رو قاعده سوق مسلمين از مهمترين قواعد فقهي است كه روابط اقتصادي را در جامعه¬ اسلامي، سهل و پررونق مي¬كند، حتي در ارتباط با بلاد غير اسلامي و واردات از آنها تكليف انسان را روشن نموده و روابط با آنها را براساس هدف نظام¬هاي مختلف اسلامي(اقتصادي، سياسي،فرهنگي و...)شكل مي¬دهد؛آن نظام¬هايي كه همه باهم مرتبط است و به يك هدف منتهي مي¬شود. واژگان كليدي: سوق مسلمين، اماره، تذكيه، يدمسلم، طهارت،حجيت،اقتصاد