حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر بستان (استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه) در ابتدای بحث خود گفت: طبق نظر علماء و فلاسفه انسان ها به سه دسته تقسیم می شوند:
1. انسان مدنی بالطبع؛ طبق نظر این گروه در طبیعت انسان ویژگی هایی وجود که اقتضا می کند انسان ها به صورت اجتماعی با یکدیگر زندگی کنند. شهید مطهری (ره) قائل به این نظریه می باشند.
2. انسان مدنی بالاختیار: این دسته از افراد بصورت عقلانی سبک و سنگین کرده اند و به این نتیجه دست یافته اند که فایده جمعی زیستن بیشتر از انفرادی می باشد. این نظریه منسوب به آیت الله مصباح یزدی می باشد.
3. انسان مدنی بالاضطرار: این افراد از باب ضرورت پذیرفته اند که باید در اجتماع زندگی کنند. علامه طباطبایی (ره) و علامه جوادی آملی این نظریه را بر اساس نظریه استخدام پذیرفته اند.
استخدام یک ویژگی فطری در انسان است که تلاش می کند همه چیز را به خدمت خود دربیاورد و این قاعده را در جامعه نیز تعمیم می دهد. به دلیل اینکه زمانی که انسان با افرادی مانند خود مواجه می شود، متوجه می شود هر فرد باید در استخدام فرد مقابل قرار گیرد؛ از باب ضرورت و این می شود، مبنای شکل گیری اجتماع انسانی بالاضطرار.
استاد بستان در ادامه بیان داشتند: یکی از ارکان اجتماع، خانواده می باشد. باید دید نظر هر یک از اندیشمندان در رابطه با خانواده به چه صورت می باشد. شهید مطهری در رابطه با خانواده دیدگاهشان همان است که در مورد اجتماع فرموده اند و تغییری در دیدگاه ایشان دیده نمی شود و همان را در خانواده اجرا می کند. یعنی طبع انسان به دنبال تشکیل خانواده می باشد.
اما دیدگاه علامه طباطبایی (ره) که قائل به انسان مدنی بالاضطرار است نمی تواند بیان کند بخاطر اضطرار تشکیل خانواده داده ام، بلکه معتقد است خداوند متعال یک سری ویژگی هایی در انسان قرار داده است که به سمت تشکیل خانواده می رود و آن فطرت خانواده گرایی می باشد.
دکتر بستان اذعان داشتند این دسته از افراد از فطرت استخدام دست برنداشته اند بلکه نظر دوم را به نظریه استخدام اضافه کرده اند. و این دو نظریه در عرض یکدیگرند هر چند فطرت خانواده گرایی بر فطرت استخدام غلبه دارد. اگر بخواهیم نگاه تاریخی به مسئله خانواده بیندازیم باید گفت خانواده یک امر تاریخی است که در طول تاریخ کارکردهای خانواده بوجود آمده است.نظریه استخدام تقدم تاریخی دارد و بعد از یک برهه زمانی نظریه فطرت خانواده گرایی مطرح شد. نگاه قرآنی به خانواده از همان ابتدا گرایش به خانواده وجود داشته است و محبت از همان ابتدا در وجود حضرت آدم و حوا قرار داده است.
استاد در پایان گفت: می توان مسائل روز جامعه در حیطه خانواده را با استفاده از تعمیم علوم تجربی در علوم انسانی حل نمود از جمله پدیده تجرد زیستی و مدل نظریه دنیا دوستی. در حل اینگونه مسائل ابتدا باید فرضیه سازی کرد، بعد از آن مفهوم سازی ؛ سپس ارائه مدل و در نهایت به حل مسئله می پردازیم و برای انجام این تحقیقات باید از روش های مختلف تحقیق، از جمله روش تحقیق کیفی و کمی استمداد گرفت. استاد در پایان به سوالات طلاب پاسخ دادند.
