پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

موضوع: «علل کاهش جمعیت و راهکارهای پیشگیری از آن»

استان :  البرز   

شهر : هشتگرد   

مدرسه­علمیه :  کریمه اهل بیت فاطمه معصومه(س) 

  استاد ارائه کننده : سرکار خانم زینب اهوارکی (مشاور مدرسه)  

  استاد منتقد :  سرکار خانم سحر نعمتی

   استاد داور: سرکار خانم سمیه غلامی (مدرس زن در اسلام)

چکیده نظرات ارائه دهنده بحث

نرخ رشد جمعیت در سراسر جهانِ سنتی پیش از سال 1960 میلادی بالا بود. اما با انقلاب جنسیتی در غرب پس از این سال، نقش مادری زن در خانواده کم رنگ شد و غرب با کاهش نرخ رشد جمعیت مواجه گردید. از سوی دیگر مستعمرات غرب با افزایش جمعیت روبه رو بود؛ از این رو غربیان در صدد برآمدند تا کاهش رشد جمعیت خویش را که قابل بازگشت نبود با کاهش دادن جمعیت شرق جبران کنند. برنامه تنظیم غرب در سال 1330 شمسی در ایران اجرا شد اما با عدم همکاری مردم شکست خورد. بعد از جنگ تحمیلی و انفجار جمعیتی و مشکلات منابعی، برنامه تنظیم خانواده از سوی دولتمردان کشور پذیرفته شد تا طی چند دهه نرخ رشد جمعیت کشور کاهش یابد. اما با اجرای برنامه، بعد از یک دهه جمعیت ایران به کمتر از جمعیت جانشینی رسید. علل اصلی اجتماعی و فرهنگی این کاهش نرخ رشد جمعیت کشور را علاوه بر اجرای برنامه تنطیم خانواده می توان در مدرنیته و تغییر سبک زندگی و فردگرایی دانست. همین امر سبب شد دغدغه زن، نقش های جنسیتی او باشد نه نقش های مادر و همسری. این تغییر نگرش و حاکمیت اومانیست بر اخلاق عمومی و فردی جامعه، پیامدهایی همچون، افزایش سن ازدواج، کاهش ازدواج، فاصله سنی بین فرزندان را در پی داشت. راهکارهای پیشگیری از کاهش نرخ رشد جمعیت را می توان در روی آوری به سبک زندگی اسلامی و تغییر نگرش مردم نسبت به فرزندآوری و فرهنگ سازی در خصوص افزایش تعداد فرزندان دانست. از جمله این راهکارها می توان به تغییر رویکرد جامعه نسبت به کاهش سن ازدواج و سن صحیح باوری یعنی 15 تا 45 سال و همچنین تکیه بر آموزه­های تشویقی دین به فرزندآوری، رزاقیت الهی اشاره کرد. هرچند رسوا کردن برنامه‌های معاندانه غرب با آگاهی بخشی به جامعه از برنامه های آنان در خصوص مسائلی همچون نوع تغذیه، داروهای مصرفی، روش‌های مختلف عدم باروری و اثرات آن در نازایی اولیه و ثانویه، نقش مؤثری در تغییر نگرش جامعه به فرزندآوری خواهد داشت.

چکیده نظرات منتقد بحث

جمعیت و اقتصاد رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند. نظریات مختلفی در رابطه با افزایش جمعیت و توسعه و رشدپایدار اقتصادی وجود دارد. چنانچه برخی از اندیشمندان، افزایش نرخ باروری انسانی را عامل رشد و توسعه اقتصاد و برخی کاهش جمعیت را سبب رشد اقتصادی می­دانند. مطابق پژوهش های انجام شده در مورد علل کاهش نرخ رشد جمعیت می توان با استفاده از تئوری رفتار مصرف کننده گفت: درآمد سرانه خانواده ایرانی با هزینه های فرصت والدین در فرزند آوری و پرورش آنان از سال 1365 شمسی تا کنون نامتناسب بوده در نتیجه خانواده به دنبال تعادل بودجه و هزینه های مصرفی به کاهش تعداد فرزندان روی آورده است. از طرفی عواملی همچون پرهزینه شدن فرزند، بی ثباتی اقتصادی، عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح برای پنجره جمعیتی پیش روی کشور یعنی نیروهای انسانی که فرصت جمعیتی برای فعالیت های اقتصادی هستند؛ و نبود رویکرد حمایتی از زنان در محیط کار و خانواده از عوامل اساسی در کاهش نرخ باروری در کشور می باشند. راهکارهای پیشگیری از کاهش نرخ رشد جمعیت را می توان در اصلاح ساختارهای اقتصادی مبتنی بر تحلیلی جامع از برنامه های انجام شده؛ همچون دادن کمک هزینه مراقبت از فرزندان و ایجاد مراکز مراقبتی برای آنان، ایجاد امنیت و ثبات شغلی با حمایت دولت از کارفرما در خصوص حمایت­های بیمه ای، مرخصی و مالی از زنان باردار، حمایت از صنایع بومی و روستایی، حمایت از کارخانگی و اصلاح فرهنگ تربیت اقتصادی فرزندان در خانواده و اجتماع دانست. از طرفی اعمال سیاست های تشویقی ماندگار و متناسب با تحلیل فضایی از جمعیت کشور همچون گشایش پس انداز دولتی در جهت تأمین آینده کار و مسکن فرزندان می تواند در افزایش نرخ رشد جمعیت اثرگذار باشد.

نتایج دیدگاه موافق 

1. برنامه تنظیم خانواده عامل کاهش نرخ زاد و ولد و سالخوردگی جمعیت

2.جنگ جمعیتی نظام لیبرالی غرب به بهانه های سلامت و بهداشت مادر و فرزند، عقیم سازی با انتشار بیماری و توزیع دارو و استفاده از سلاح غذا.

3.احیاء باورهای اسلامی در تکثرنسل و رازقیت الهی در جامعه

4 تبدیل فرزندآوری به یک ارزش اجتماعی و فرهنگ عمومی

5. کاهش سن ازدواج و فاصله سنی میان فرزندان

نتایج دیدگاه مخالف

1.ارتباط مستقیم افزایش جمعیت در توسعه اقتصادی با مدیریت و برنامه ریزی صحیح برای پنجره جمعیتی

2.فراهم آوری بازارکار مناسب برای جوانان

3. حمایت از زنان شاغل با فراهم آوری مراکز مراقبت از کودکان

4.سیاست های تشویقی ماندگار با گشایش پس انداز دولتی وحمایت از تحصیل، کار و مسکن فرزندان خانواده

5. اصلاح فرهنگ اقتصادی خانواده و تربیت فرزندان کارآمد و درآمدزا

 جمع بندی داور

هریک از عوامل اجتماعی فرهنگی اقتصادی در کاهش نرخ رشد جمعیت موثر بوده و راهکارهای تغییر نگرش جامعه نسبت به فرزندآوری و تغییر سبک زندگی و آگاهی بخشی به آنان و همچنین اصلاح ساختارهای اقتصادی و برنامه ریزی و مدیریت صحیح برای پنجره جمعیتی، از افتادان به گرداب آبشار پیری جمعیت جلوگیری خواهد کرد. با توجه به آموزه‌های دینی و با تاکید بر بیانات رهبری مبنی بر تکثیر نسل امت اسلامی و وجود منابع کافی در کشور، و نگاه به داخل و خوداتکایی، افزایش نرخ رشد جمعیت و پیشرفت کشور در همه عرصه ها و در جهت ساخت تمدن نوین اسلامی مطابق بیانیه گام دوم انقلاب محقق خواهد می گردد. طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده ایرانی که از سوی کمیسیون فرهنگی مجلس ارائه و تصویب شده نیز در خصوص تحقق این امر مهم است.