پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحث محوري در فقه خانواده، تبيين حدود مسئوليت‌هاي مالي و حقوق متقابل زوجين است. در حالي كه وجوب انفاق زوجه بر زوج امري متفق‌عليه و داراي ادله قطعي است، مسئله جواز و اعتبار انفاق زوجه بر زوج، به ويژه در شرايطي كه زوج توانايي مالي نداشته يا زوجه ثروتمند باشد، محل اختلاف نظر فقهي بوده و نيازمند واكاوي دقيق ادله لفظي و بناي عقلا است. اين تحقيق با هدف رفع ابهام از اين مسئله و تعيين قلمرو عملي انفاق زوجه (بر زوج، اقارب و ساير افراد نيازمند) شكل گرفته است.اما سوالي كه مطرح مي شود اين است: آيا انفاق زوجه بر زوج در صورت فقر زوج جايز و صحيح است؟ و دامنه انفاق مستحبي زوجه بر اقارب و ساير محتاجين تا چه حد است؟روش تحقيق حاضر، توصيفي-تحليلي با رويكرد استنباطي-فقهي است. بدين منظور، ابتدا ادله روايي و فتوايي متقدمين و متأخرين در خصوص نفقه زوجه و جواز انفاق زوجه جمع‌آوري و سپس مستندات و ادله مخالفين (مانند محدوديت لزوم نفقه) به دقت مورد ارزيابي قرار گرفته است. استنادات بر مبناي منابع اصيل فقه اماميه (نظريات مشهور و شواذ) تنظيم شده است.يافته‌هاي اين تحقيق : انفاق زوجه بر زوج: مشهور فقها انفاق زوجه بر زوج (به معناي تمليك و واجب بودن براي زوجه) را جايز نمي‌دانند، اما بر اساس «بناي عقلا» و اطلاقات ادله صله رحم، انفاق زوجه بر زوج فقير جايز و مستحب مؤكد است، به خصوص اگر زوج توانايي مالي نداشته باشد و زوجه از مال خود با رضايت قلبي اقدام نمايد. قلمرو انفاق زوجه: در انفاق مستحبي زوجه بر اقارب (اعم از پدر و مادر يا فرزندان بالغ خود)، هيچ‌گونه تقييدي وجود ندارد و هرچند نفقه واجب بر عهده زوجه نيست، اما اگر انفاق بر آن‌ها صورت گيرد، از مصاديق بارز ايثار و صله رحم محسوب شده و از نظر اخلاقي و روايي بسيار مورد تأكيد است. نتيجه نهايي: حكم انفاق زوجه بر زوج، حكمي تأسيسي و خارج از حوزه وجوب‌هاي متعارف در نفقه است كه اعتبار آن بيشتر بر مبناي استحباب و فضيلت استوار است، نه لزوم فقهي.