پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بحث از موضوع بدعت شناسي ، از جمله مهمترين مساله در بين مذاهب اسلامي به خصوص در بين علماي اماميه وسلفيه بوده و هست. نوع نگاه انديشمندان اسلامي در بيان تعريف و مصاديق آن عامل اصلي تحريف اديان و انحرافات فكري در طول تاريخ شناخته مي‌شود.از نگاه اماميه، بدعت هرگونه افزودن يا كاستن از دين است كه پشتوانه قطعي از قرآن، سنت پيامبر (ص) يا گفتار معصومين (عليه السلام) نداشته باشد و همواره با نيت دين داري و تقرب انجام شود. در مقابل، سلفيه بدعت را هر نوآوري در دين تعريف مي‌كند كه فاقد سابقه در كتاب، سنت يا اجماع سلف صالح باشد. با وجود تفاوت‌ها در گستره مصاديق و مباني روش‌شناختي هر دو مكتب در اصل نفي بدعت، تعريف كلي بدعت به عنوان افزودني به دين، لزوم تمسك به منابع وحياني، اشتراك نظر دارند. هر دو مكتب بر تأثير منفي بدعت بر مشروعيت اعمال و شكل‌گيري فرقه‌هاي انحرافي در تاريخ اسلام هم‌عقيده‌اند. اماميه با تأكيد بر اينكه عقل مي‌تواند در كشف احكام الهي نقش ايفا كند و نيز با توسعه دايره سنت به سيره و اقوال معصومين (عليهم السلام)، باب اجتهاد براي پاسخ‌گويي به مسائل مستحدثه را باز مي‌گذارد. اين رويكرد، زمينه را براي تعامل پوياي دين با تحولات روز و پاسخ‌گويي به نيازهاي جديد فراهم مي‌آورد.در مقابل، سلفيه تفسيري به مراتب سخت‌گيرانه‌تر از بدعت ارائه مي‌دهد. اين رويكرد مي‌تواند منجر به جمود فقهي و عدم توانايي در پاسخ‌گويي به تحولات و نيازهاي جامعه مدرن گردد. پيامدهاي اين تفاوت ديدگاه در جامعه اسلامي بسيار عميق است. رويكرد اماميه با محوريت عقل و مدارا، به حفظ همبستگي و وحدت امت اسلامي كمك مي‌كند و از انشقاق و نزاع‌هاي داخلي مي‌كاهد. اما رويكرد سخت‌گيرانه سلفيه، با ايجاد مرزبندي‌هاي اعتقادي تند، مسلمانان را تكفير ميكند و به انشقاق و گسست در امت اسلامي دامن مي‌زند، و باعث قتل و غارت و مثله كردن بدعت گذار مي شود كه نمود بارز آن در درگيري‌ها و خشونت‌هاي فكري و عملي در طول تاريخ و عصر حاضر مشهود است.