پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مقوله تعريف (ال) و تنكير به‌عنوان دو ساختار پركاربرد در زبان عربي، از مباحث مهم علم بلاغت و موضوع علم معاني است كه بسته به موقعيت‌هاي مختلف، به اغراض بلاغي متنوعي اشاره دارد و دلالت‌هاي معنايي متفاوتي القا مي‌كند. نهج‌البلاغه، به‌عنوان يكي از معتبرترين متون شيعي، شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و حكمت‌هايي است كه امام علي عليه‌السلام در موقعيت‌هاي مختلف بيان فرموده است. اين كتاب ارزشمند از نظر شكلي و محتوايي، همچون قرآن كريم، سرشار از آرايه‌هاي ادبي و اسلوب‌هاي بياني متنوع است. در اين پژوهش، با روش كتابخانه‌اي و رويكرد توصيفي-تحليلي، نقش و معاني «الف و لام» تعريف و تنكير در انتقال معنا، با تمركز بر نامه‌هاي نهج‌البلاغه و تحليل ترجمه‌هاي سيد جعفر شهيدي، محمد دشتي و فيض‌الاسلام بررسي شده است.نتايج نشان مي‌دهد «الف و لام» تعريف به دو دسته اصلي «جنس» و «عهد» تقسيم مي‌شود كه هركدام نقش بلاغي ويژه‌اي در بيان مفاهيم دارند. بيشترين موارد «الف و لام» جنس در معناي حقيقت و «الف و لام» عهد در معناي عهد ذهني يافت شده است. در بخش تنكير، معناي بلاغي آن در قالب‌هايي چون تعظيم، تكثير، تقليل، تحقير و تنويع تحليل شده است. بررسي ترجمه‌ها نشان مي‌دهد ترجمه شهيدي با سبك ادبي خود دقت زباني را رعايت كرده اما گاه از معناي اصلي فاصله گرفته است. دشتي مفاهيم اصلي را با زباني روان منتقل كرده اما در مواردي دقت معنايي را كاهش داده است. فيض‌الاسلام با دقت در انتقال معاني موفق‌تر عمل كرده اما ساختار پيچيده جملات او مخاطب عمومي را دچار چالش كرده است. اين پژوهش، با ارائه ترجمه‌اي پيشنهادي، به بهبود ترجمه متون ديني و ادبي كمك كرده است.