پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

دروغ در لغت به معناي ناراست و ناحق و در اصطلاح شرع خبر خلاف واقع معني شده است. مفهوم كذب متقوّم به قول و لفظ نيست بلكه اگر دروغ را بنويسد يا با اشاره دروغي را بگويد، اين هم كذب است و آنچه كه مصداق صدق و كذب مي‌شود، خودِ خبر است نه لازمه آن. دروغ از لحاظ اخلاقي مذموم و ناپسند و از نظر شرع حرام است و انواع مختلفي دارد. حرام‌بودن مطلق دروغ از ضروريات فقه است و كتاب، سنت، عقل و اجماع بر آن دلالت دارد. اما كبيره‌بودن اين گناه در صورتي است كه كذب در امر دين و دروغ‌بستن بر خدا و پيامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) باشد و يا كذبي باشد كه مفاسد فراواني بر آن مترتب باشد و الا كذب از گناهان صغيره است. در مواردي كه امري مهم‌تر از حرمت كذب در ميان باشد، دروغ‌گفتن جايز و حتي واجب مي‌گردد، مانند نجات جان مؤمن. فقها در جواز دروغ‌گفتن در دو مورد دفع ضرر و اصلاح بين افراد اتفاق نظر دارند، ولي مشهور فقها موارد ديگري از جمله دروغ‌گفتن در جنگ و دادن وعده دروغ به زن و فرزند را نيز بنا به فرمايش بعضي از اين بزرگان احتمالاً به خاطر داخل‌شدن اين موارد در دو موردي كه فقها بر آن اتفاق نظر دارند، جايز دانسته‌اند. البته طبق نظر مشهور فقها، عنوان كذب و دروغ همچنين حكم آن، شامل توريه، مثل، كنايه و مبالغه نمي‌شود.