پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بداء از جمله عقايد خاصه شيعه است، كه به معناي محو اولي و اثبات ثاني است. ادله بسياري از قرآن و روايات اهل بيت عليهم السلام بر اثبات اين مسئله وارد شده است، با اين وجود ساير فرق اسلامي منكر بداء شده اند و به خاطر اين مسئله شيعه را تخطئه كرده اند، و بسياري از صاحبنظران اهل سنت در رابطه با بداء موضع گرفته‌اند، از جمله جناب فخر رازي متكلم، فيلسوف و مفسر بزرگ اهل سنت. در رساله حاضر براي نقد و بررسي ديدگاه ايشان، يكي از بزرگترين مفسرين معاصر شيعه بنام علامه طباطبايي انتخاب شده است و محقق درصدد پاسخ-گويي به اين سوال است، «بداء از ديدگاه فخر رازي چگونه است و پاسخ علامه طباطبايي چيست»؟ تحقيق به روش كتابخانه‌اي و به شيوه توصيفي- تحليلي نگارش شده است كه به نتايجي دست يافت از جمله اينكه: بداء در حوزه افعال الهي است و بنابر ديدگاه علامه طباطبايي استنباط ما اين است كه بداء از صفات فعليه خداوند است در نتيجه تنافي با علم الهي ندارد، چرا كه يك سر آن به فعل انسان بر مي‌گردد و علم خداوند به فعل با تمام خصوصياتش تعلق مي‌گيرد، با تمام اين اوصاف جناب فخر رازي منكر بداء شده‌اند و دليل انكار ايشان، تغيير در علم الهي و جبرگرا بودنشان است و جناب فخر دعا را كه دليل ما بر بداء است اينگونه توجيه مي كنند كه دعا قضاي الهي بر آن رانده شده است.