پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نظريه تفكيك يا نظريه معارفي خراسان، انديشه اي است كه براي نخستين بار توسط ميرزا مهدي اصفهاني درمشهد تأسيس گرديد. اين نظريه داراي مباني، اصول و قواعد مختلفي است كه با تكيـه بـر آنهـا بـه تبيـين آراء و ديدگاههاي خود ميپردازد. در اين نوشتار تلاش شـده تـا مبـاني ايـن ديدگاه تبيـين و مورد ارزيابي قرار گيرند. اين نظريه بر خالص سازي معارف ديني و جدايي آن از انديشه هاي فلسفي و عرفاني پايه گذاري شده است. از جمله مفسران سرشناس تفكيك گرايان شيخ مجتبي قزويني است. وي در تفسير بيان الفرقان خويش به رد نظريات فلاسفه، عرفا و ماديگرايان پرداخته است؛ حال آنكه مباني و نظرياتش حاكي از ماده انگاري ايشان است. هدف از انجام اين تحقيق، نشان دادن ضعف و سسـتي مبـاني ايـن نظريه است. پژوهش حاضر به بررسي معاد از ديدگاه شيخ مجتبي قزويني در كتاب مذكور پرداخته و سپس با استناد به نظريات فلاسفه، متكلمان و مفسران برجسته اي چون علامه طباطبايي، ملاصدرا و....، نظريات ايشان را مورد نقد و ارزيابي قرار داده است. نتايح حاصل از نقد و بررسي نظريات تفكيك گراياني چون شيخ مجتبي قزويني حاكي از آن است كه، نفس، روح، معاد روحاني و عالم آخرت جسماني است، و منظور از جسم در معاد جسماني، جسم عنصري است؛ همچنين به همساني احكام عالم آخرت با عالم جسماني دنيا قائل هستند. لذا، از آنجا كه تفكر تفكيك گرايان رو به افزايش است، پژوهش حاضر گام مؤثري در جهت نقد و نفي اين گرايش انحرافي است.