پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده دو صفت قدرت و اراده الهي و لوازم آنها از مهم‌ترين و پر چالش‌ترين صفات الهي اند كه در تاريخ انديشه‌هاي كلامي و فلسفي و عرفاني بسيار بحث و تحقيق شده‌اند. اين دو صفت الهي و لوازم آنها مانند بحث جبر و تفويض و امر بين بين الامرين و بحث فاعليت ازلي خدا و قديم بودن فيض الهي و حدوث عوالم خلقي و بحث‌ توحيد افعالي، بخش مهمي از مباحث الهيات و خداشناسي را در مكاتب متعدد و مختلف كلامي (مانند اشاعره و معتزله و اماميه) و فلسفي (مانند مشايي و اشراقي و حكمت متعاليه) و عرفان را به خود اختصاص داده است. در كتاب حديثي مهم اصول كافي شيخ كليني كه از اصلي‌ترين و مهم‌ترين منابع اعتقادات اسلامي شيعه است نيز روايات متعددي درباره اين دو صفت قدرت و اراده الهي و نيز درباره لوازم آنها مانند مباحث جبر و تفويض و قضا و قدر و حدوث و قدم عالم و توحيد افعالي نقل شده است كه همواره مورد توجه و بحث دانشمندان شيعه بوده است دو نفر از شارحان مهم اصول كافي (يعني صدر المتالهين شيرازي صاحب حكمت متعاليه و از بزرگترين فلاسفه و عارفان، و ملا صالح مازندراني از انديشمندان بزرگ پس از صدرالمتالهين و از شاگردان ملا محمدتقي مجلسي) از جمله مشهورترين و موفقترين شارحان اصول كافي شناخته مي شوند. صدر المتالهين شيرازي احاديث اصول كافي را به زبان فلسفي و با استفاده از حكمت متعاليه شرح و تفسير مي كند و در پي تبيين تطابق ميان برهان فلسفي و احاديث منقول است. و ملا صالح مازندراني گرچه در شرح خويش بر اصول كافي ناظر به شرح صدر المتالهين است و استفاده هاي فراواني از آن مي كند، ولي تابع محض صدرالمتالهين نيست و از پيروان حكمت متعاليه محسوب نمي شود و در مواردي از شرحش مخالفت با آراء فلاسفه و به ويژه صدرالمتالهين دارد.