پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده فيء يا خالصه از انفال، از آنِ رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله است كه فدك به تصريح قرآن ملك خالصه و شخصي پيامبر ( صلّي الله عليه و آله و سلّم ) مي‌بوده زيرا، اين سرزمين بدون لشكركشي مسلمانان وبدون كوچك‌ترين دخالت آنان فتح شد. وهيچ يك از علماي شيعه و سني در اين مسأله اختلاف نظري ندارند. برخلاف گزارشات متقن حديثي، تفسيري و تاريخي، آلوسي در روح المعاني، رشيد رضا در المنار و ابن عاشور در التحرير، اين گزارشات تاريخي را قبول نكرده و در آنها اشكال مي‌كنند يا اينكه روايات ديگري را نقل مي‌كنند كه داراي اشكال هستند. فلذا اين نوشتار به روش توصيفي تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه اي به بررسي و نقد ديدگاه تفاسير روح المعاني، المنار و التحرير در مورد فدك پرداخته و دستاوردهايي را به دنبال داشته است. اينكه در مورد فدك دو ديدگاه وجود دارد: 1. بخشش بودن فدك، به اين صورت كه پيامبر اكرم ( صلي الله عليه و آله و سلم ) فدك را به حضرت زهرا هبه نموده است كه سه تفسير فوق اين دو ديدگاه را قبول نداشته و ادله اي كه اثبات كننده هبه بودن فدك به حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) مي باشد را رد كرده و سه ادعا مطرح مي كنند: اينكه به هبه بودن فدك به حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) تصريح نشده است، دومين ادعايي كه اين سه تفسير مطرح نموده اند اينكه فدك توسط حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) قبض نشده است فلذا چون قبضي صورت نگرفته است، فدك به ايشان هبه نشده است، ادعاي سومي كه از طرف ابن عاشور مطرح شده است، اينكه فدك به تمام مسلمين تعلق داشته است در حالي فدك فيء بوده و به شخص پيامبر ( صلي الله عليه و آله و سلم ) تعلق داشته نه به تمام مسلمين. 2. ارث بودن فدك، كه دلايلي را مطرح نموده اند از جمله اينكه پيامبران از خود ارث به جاي نمي گذارند كه در آيات قرآن دلايلي وجود دارد كه ثابت مي كند كه پيامبران از خود ارث به جاي مي گذارند.