پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

دين اسلام كامل‌ترين پيام براي تربيت و هدايت بشر در تمامي عرصه‌ها ازجمله عرصه حكومتي است. ضرورت تشكيل حكومت در همه جوامع بشري با نگاه به كاركردهاي آن امري انكارناپذير است. قرآن كريم در آياتي به تشريح ماهيت و ابعاد حكومت ديني پرداخته است. مفسران آيات الهي بنا بر شرايط اجتماعي و سياسي عصر خود و نيز گرايش انتخابي در تفسير، به يك اندازه نسبت به تفسير آيات حكومتي اهتمام نداشته‌اند. وقوع برخي تغييرات در ساختار سياسي و اجتماعي جوامع اسلامي در دوره معاصر، نگرش مفسران را به هنگام تفسير آيات حكومتي تحت تأثير قرار داده است. نوشتار حاضر باهدف واكاوي سير رويكرد مفسران معاصر شيعي نسبت به آيات حكومتي به بررسي مسئله پرداخته است. داده‌هاي اين پژوهش با محوريت آيات قرآن و اقوال مفسران به روش كتابخانه‌اي جمع‌آوري و به شيوه توصيفي- تحليلي پردازش شد. پس از تتبّع در آيات، چهار محور اصلي ضرورت تشكيل حكومت، شرايط حاكم جامعه اسلامي، وظايف حاكم و وظايف مردم در قبال حاكمان به دست آمد. با بررسي كتب تفسيري در محورهاي چهارگانه مذكور، نتيجه داد كه سير رويكرد مفسران شيعي معاصر نسبت به آيات حكومتي داراي فرازوفرود است؛ به‌گونه‌اي كه بيشتر مفسران قرن چهاردهم علي‌رغم گسترش روحيه استعماري و سلطه مآباني دشمنان، در ارائه ديدگاه تفسيري خود رويكردي روايي- تاريخي داشتند، اما مفسران قرن پانزدهم به‌ويژه پس از وقوع انقلاب اسلامي، در ارائه ديدگاه تفسيري خود رويكردي حكومتي و سياسي دارند و به تعميم مصاديق آيات به شرايط و اتفاقات اجتماعي و سياسي روز، اهتمام دارند.