پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده اماميه و زيديه دو گروه اثر گذار شيعي كه همواره در تاريخ اسلام مطرح بوده‌اند در پاره‌اي از مسائل فكري، فرهنگي، اجتماعي و سياسي با يكديگر تعامل ها و تقابل‌هايي داشته‌اند كه منجر به هم‌گرايي يكديگر يا واگرايي آن‌ها از هم شده‌است. از زمان پذيرش ولايت‌عهدي امام رضا عليه‌السلام اماميه و زيديه تا حدودي تعاملات خوبي با يكديگر داشته‌اند؛ اما كم‌كم اختلاف ديدگاه‌ها سبب بروز مناقشاتي ميان آن ها شده است. بررسي هاي تاريخي نشان داده است، اشتراكات و تعاملات هم‌گرايي ميان آنها را بدنبال داشته و آن‌ها را نيرو بخشيده‌است و تنازع و درگيري بين آن‌ها، واگرايي را بدنبال داشته و آن‌ها را از يكديگر جدا كرده‌است، تاريخ اين دو فرقه بسيار به‌هم آميخته و نزديك است. اشتراك زيديه و اماميه در بسياري از مناسبات فكري (مانند خلافت بلا فصل امام علي (ع)، مرجعيت كتاب و سنت و ...) ومناسبات اجتماعي (همچون همكاري دو گروه در برابر مخالفان تشيع ) و مناسبات فرهنگي (همچون رويگرداني زيديه و اماميه به مذاهب يكديگر) ومناسبات سياسي (همچون همكاري اماميه بابرخي از قيام‌هاي زيديه) بوده؛ كه منجر به تعامل بين آنها شده است. زيديه بيشتر به جهت نظريه خاص در مسئله امامت( از جمله نص خاص در امامت، امامت مفضول با وجود شخص فاضل و مسئله غيبت) از اماميه متمايز مي شود. از اواخر قرن دوم، با مشخص تر شدن دسته بندي ها، زيديه تدوين عقايد خود را آغاز كردند و در كنار تدوين مباحث فقهي به نقد آراي اماميه، روي آوردند و آثاري در رد بر عقايد اماميه نگارش كردند.به همين جهت اماميه نيز آثاري در رد بر عقايد زيديه نگاشتند كه اين اختلافات تقابل بين دو گروه را بوجود آورده است.اين نوشتار به مناسبات ميان اماميه و زيديه از پذيرش ولايت‌عهدي امام رضا عليه‌السلام تا آغاز غيبت صغري (260 – 201) مي‌پردازد كه در آن تعامل ها و تقابل هاي ميان اماميه و زيديه بررسي شده است. اين پژوهش ازنظر هدف كاربردي است و روش پژوهش به‌صورت توصيفي – اسنادي بوده و شيوه جمع‌آوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي مي ‌باشد كه در چهار فصل ارائه گرديده‌است. واژگان كليدي :اماميه، زيديه، هم‌گرايي، واگرايي، ولايت‌عهدي امام رضا عليه‌السلام، ائمه‌ي ابناء الرضا عليهم السلام.