پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيـده زيارت خانۀ خدا، به‌عنوان فريضۀ الهي همواره براي مسلمانان با اهميت بوده است. شركت در اين گردهمايي عظيم توحيدي، درزمان واحد،فرصت اجتماعي لازم براي برقراري تعاملات اجتماعي سازنده واثرگذار ميان مسلمانان كه ارتباط چنداني با يكديگر نداشتندرا فراهم مي سازد . مناسبات اجتماعي متعددي در حج منجر به ايجاد تعامل اجتماعي حجاج با يكديگر مي شودبه عنوان نمونه همراهي حجاج در طول مسيرسفر براي مدت طولاني ،شركت در مراسم هاي عبادي مانند: نماز، طواف ، بيتوته در مني وعرفات ،سكونت در مكه ومدينه و...البته اين مناسبات هميشه به تعاملات سازنده وخوشايند اجتماعي منجر نمي گرديد ودر برخي مواردبه دور شدن وعدم مقبوليت اجتماعي منجر مي گرديد ، با توجه به اينكه محدوده زماني موضوع مورد بحث مريوط به دوران قاجار است در تحقيقات صورت‌گرفته، به موضوع مناسبات اجتماعي حجاج در ابعاد مختلف، به صورت مستقل پرداخته نشده است. ازاين‌رو در اين نوشتار سعي شده به اختصار به بررسي مناسبات اجتماعي حجاج در طول مسير و در سرزمين حجاز با كارگزاران و ساير حجاج، به‌‌ويژه حجاج بومي و ساكنان مكه و مدينه، پرداخته شود. به‌طور مسلم، نقش دولت ايران و عثماني در تسهيل امور حج‌گزاران بسيار مهم است.در اين نوشتار به بررسي مناسبت هاي اجتماعي حج گزاران ايراني با ساير حجاج وهمچنين عوامل وكارگزاران حج به اختصار در طي سه فصل به روش كتابخانه اي – توصيفي پرداخته شده .اصلي ترين منبع گردآوري اطلاعات ، سفرنامه هاي باقي مانده از دوران قاجار است . سفرنامه هايي كه ضمن بيان اشتياق نويسنده گاهي به رنج نامه شبيه است وگاهي به شگفتي نامه از توصيف پيشرفت ها واختراعات ساير ممالك اسلامي. براي ايرانيان به خاطر بهره مندي از فرهنگ وتمدن غني تاريخي واسلامي تحمل شرايط موجود در آن مكان وارتباط وتعامل با حجاج برخي كشورهاي اسلامي خوشايند نبود