پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قواعد فقهي كه برگرفته از آيات قرآن و سنت پيامبراكرم)صلياهلل عليه و آله و سلم( و ائمه معصومين عليهمالسالم است؛ از ابتداي شكلگيري عنصر اجتهاد در ضمن مباحث فقهي و به صورت پراكنده مورد بررسي قرارگرفته، اما در دهههاي اخير به صورت مستقل به آنها پرداخته شدهاست. يكي از قواعد بسيار مهم و كاربردي در علم فقه، قاعده اعانت بر اثم است. اعانت بر اثم شامل مواردي ميشود كه شخصي با كمك ديگران، مرتكب يك عمل حرام و گناه شود به عبارتي ديگر به مقدمات و اقداماتي كه فرد انجام ميدهد تا بدين وسيله در انجام گناه به ديگري كمك كند و زمينه ارتكاب گناه را فراهم سازد، اعانت بر اثم گفته ميشود. بين فقهاي اماميه درباره معنا و حقيقت اعانت، شروطي كه بايد وجود داشته باشد تا اعانت بر اثم صدق كند، همچنين در حكم اين قاعده و داليلي كه براي اثبات حرمت يا جواز آن اقامه شدهاست اختالف نظر وجود دارد. در اين پاياننامه ديدگاه شيخ انصاري، آيتاهلل خويي و امام خميني پيرامون قاعده اعانت بر اثم بررسي شدهاست. بهطور نمونه شيخ انصاري و امام خميني معتقدند كه تهيه مقدمات عمل حرام، گناه و اعانه بر اثم محسوب ميشود و يكي از شروطي كه در صدق اعانت معتبر است قصد است. طبق بيان ايشان بين معناي اعانت و تعاون تفاوتي وجود ندارد و با استفاده از آيه تعاون، روايات، سيره و حكم عقل، همچنين با استفاده از وجوب نهي از منكر ميتوان حرمت اعانه بر اثم را ثابت كرد. در مقابل اين ديدگاه، نظريه آيتاهلل خويي وجود دارد. ايشان معتقدند اعانت و تعاون با يكديگر از نظر معنايي متفاوت است و از طريق آيه تعاون نميتوان اعانه بر اثم را ثابت كرد، تنها چيزي كه آيه درصدد اثبات آن است حرمت تعاون است نه اعانت. ايشان هيچكدام از ادله مطرح شده درخصوص حرمت اعانت را نميپذيرند و براين باورند كه اعانت بر اثم جايز است و براي اين حكم ميتوان به برخي روايات و سيره رجوع كرد.