پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

فقه به معناي فهم و ادراك مي‌باشد علما و فقهاي شيعه چون علامه حلي علم فقه را علم به احكام شرعي فرعي از روي دلايل تفصيلي خود بوسيله استدلال مي‌دانند. از مهم‌ترين موضوعات زنده‌اي كه تأثير بسيار زيادي بر فقه اسلامي دارد اجتهاد است، اجتهاد در همه عصرها بين اصحاب رواج داشته ولي پيدايش آن به‌صورت اختصاصي و شيوه علمي با شروع غيبت صغري امام زمان عليه السلام بوده است. دلايلي چون خاتميت، كلي بودن احكام، پيدايش مسائل جديد باعث ضرورت بخشي به اجتهاد شده است. فقهاي اماميه از ادله چهارگانه (كتاب، سنت، عقل و اجماع) جهت استخراج و استنباط احكام شرعي استفاده مي‌نمايند. اجتهاد نيز همانند ديگر موضوعات علمي و شرعي براي رسيدن به رشد و بالندگي ادواري را گذرانده است. تحصيل ملكه اجتهاد متوقف بر سازوكارهايي است سازوكارها و مقدمات اثرگذار بر اجتهاد در دو دسته قابل ارائه مي‌باشد. سازوكارهاي عقلي كه شامل علم منطق، علم فلسفه و علم كلام مي‌شود و سازوكارهاي نقلي كه از لحاظ ظاهري شامل قواعد ادبيات عرب و از لحاظ محتوايي تفسير، علم الحديث، علم رجال، علم درايه، علم اصول فقه مي‌باشد كه در اين ميان علم اصول فقه جايگاه اصلي و نقش حياتي براي اجتهاد و فقه دارد. بي‌شك شناخت ويژگي‌هاي اجتهاد بالنده و پويا گامي بزرگ در جهت ايجاد يك اجتهاد تأثيرگذار خواهد بود مجتهد مي‌بايست تمام تلاش عقلاني خود را بر طبق زمان جهت استنباط احكام شرعي با ديدي جامع‌نگر و نظام‌مند در پي كاربردي كردن مسائل بدست آمده از استنباط و اجتهاد نمايد تا بتواند اثرات ويژه‌اي را از اجتهاد بالنده ببيند اثراتي چون تمدن‌سازي جامعه بشري، نوآوري و دانش‌بنيان بودن كه از عوامل اصلي حيات و توسعه فقه اماميه محسوب مي‌شود.