پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از آنجايي كه خداي متعال مي خواهد همه بندگان در مسير رشد و كمالشان حركت كنند، اگر بنده اي نافرماني و عصيان كند، خداوند به شيوه‌هاي مختلف وي را به سمت هدفش راهنمايي مي‌كند. گاهي عصيان و نافرماني بنده به حدي مي رسد كه خداوند مي فرمايند من بند‌ه‌ام را به حال خود رها مي كنم كه به آن استدراج مي‌گويند. استدراج يكي از سنت‌هاي الهي است كه در آيات بسياري بيان شده، و به معني پايين آوردن درجه و مرتبه كسي به تدريج است، تا جايي كه به پايين‌ترين درجات نزول پيدا كند. به همين جهت در اين تحقيق به دنبال بررسي ديدگاه دو مفسر بزرگ كتاب مجمعالبيان و كشاف درباره سنت استدارج مي‌باشيم. هدف از نگارش اين پايان نامه معرفي سنت استدراج در دو تفسير مجمع‌البيان و كشاف مي باشد كه به روش كتابخانه اي و به صورت توصيفي و تحليلي انجام شده است و به اين نتيجه دست يافته كه طبق توضيحاتي كه داده شد تفسير كشاف و مجمع البيان از جهاتي تفاوت دارند كه اين تفاوت ها را نمي توان ناديده گرفت. زيرا زمخشري معتزلي بوده وتفسيرش را طبق ديدگاه و مسلك خود نگاشته است. از طرفي طبرسي با توجه به اينكه تفسير زمخشري را از جهاتي قبول دارد. اما هم مسلك وي نبوده است وهمين امر موجب تفاوت اين دو تفسير شده است. با تمامي اين اوصاف هر دو آن ها در ارتباط با استدارج همفكر و هم سو بوده اند، چرا كه هر دوي آن ها به افزودن نعمت بر نعمت اشاره دارند تا جايي كه صاحب گناه دچار غفلت شده و غرق در آن مي‌گردد و به طور ناخودآگاه به عذاب گرفتار مي‌شوند.