پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده طرح مباحث خداشناسي و الهيات بالمعني الأخص در فلسفه اسلامي از اهميت خاصي برخوردار است. اما در اين ميان، مسألة اثبات وجود خداوند داراي اهميت بيشتري مي‌باشد و محور ديگر مسائل خداشناسي قرار مي‌گيرد، به گونه‌اي كه ابتدا بايد وجود خداوند با برهان عقلي اثبات شود و سپس به ساير مباحث خداشناسي پرداخته شود، در غير اين صورت مابقي مباحث جايي براي طرح شدن ندارند. برهان امكان و وجوب، كه ابن سينا مقرر آن است يكي از براهيني است كه ادعا مي‌كند خداوند را بدون واسطه غير به اثبات مي‌رساند؛ از اين رو ابن‌سينا ادعا كرد كه برهانش از ساير براهيني كه تا زمان وي اقامه شده بودند برتر است و شايسته‌ي نام صديقين بودن، مي‌باشد. اما اين ادعاي وي مورد مخالفت فراوان برخي فلاسفه از جمله ملاصدرا و پيروان وي و برخي متكلمان امامي مذهب قرار گرفت و اعتراضات و مخالفت‌هاي خود را در قالب اشكالات متعددي از جمله بهره‌گيري برهان از مفهوم موجود، مبتني بر اصالت ماهيت بودن، و لمي بودن برهان، ناسازگاري برهان با حدوث زماني عالم و همچنين ناسازگاري برهان با مساله اولويت و... بيان كردند. اما با توجه به جايگاه و نقش ابن‌سينا و تأثير او در حكيمان بعد از خودش و شهرت برهانش در اثبات وجود خداوند از طرف ديگر، تأملي دوباره در اين استدلال را اقتضا كرد، تا با دقت نظر يكايك اشكالات نام‌ برده از جانب ملاصدرا و پيروانش و همچنين از جانب متكلمين، طرح و بررسي شود؛ و در نهايت روشن شد كه هيچ كدام از اشكالات مطرح شده، بر برهان وارد نمي‌باشد بلكه همه قابل پاسخگويي هستند و به ساحت برهان هيچ آسيبي نمي‌زنند و تنها اشكال وارد، اشكال ملاصدرا مبني بر استفاده برهان از مفهوم وجود يا موجود، بر برهان وارد است.