پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده قرآن كريم داراي سطوح و لايه‌‌هاي متنوع عرضي‌‌، طولي وسرشار از پيچيدگي‌هاي زباني و معنايي است‌. واژگان قرآن جداي از معناي اساسي و مستقل خود‌‌، در كنار واژگان و جملات مجاور در بافت متني‌‌، داراي معاني جديد مي‌شوند در معنا‌‌‌‌‌شناسي كه مطالعه‌ي علمي‌معنا است و به عنوان بخشي از زبان‌شناسي امروزي (توصيفي و ساخت گرا )، به دنبال كشف معنايي است كه در پس لايه‌‌‌‌‌‌هاي متن قران ذخيره شده است. اين نوشتار با الهام از اين روش و تكيه بر مكتب بن (قومي – فرهنگي‌ )، درصدد تبيين جايگاه معنايي «وجدان» در قرآن طبق سه گام اصلي مي‌باشد‌. از نتايج مهم پيمودن اين سه گام اين است كه در گام اول به بررسي تبارشناسي واژه وجدان بر پايه‌ي معناي اساسي و با مطالعه‌ي جهان بيني و فرهنگ قومي عرب جاهلي در پيش از اسلام‌‌، اين است كه واژه وجدان قبل از اسلام نيز كاربرد داشته و معناي اصلي آن خواندن و طلب كردن به قصد جلب توجه است و تطوّر معنايي نداشته است‌. در گام دوّم با بررسي معنايي ريشه ي‌‌‌‌‌‌«وج د» در آيات قرآن و تشكيل ميدان‌‌‌‌‌‌هاي معناشناسي آن در قرآن واژه‌‌‌‌‌‌هاي مترادف (كسب‌‌، صواب‌‌، ظفر‌‌، درك‌‌، احساس وفوز)، واژه‌ي متضاد (گمراهي‌‌، فقدان‌‌، ضيع‌‌، هلاك)، واژه‌ها و عبارت‌‌‌‌‌‌هاي مرتبط از لحاظ فعّاليّت و انفعال (الله‌‌، وصول‌‌، انجام عمل خير‌‌، هجرت‌‌، تقوي‌‌، صدق‌‌، راهنمايي كردن‌‌، رفتن‌‌، اميد داشتن) و واژه‌هاي ملازم (الله‌‌، وصول‌‌، رفتن‌‌، صوب‌‌، ضلال‌‌، فقدان)، گستردگي ميدان معناشناسي وجدان در قرآن و چگونگي گستردگي آيات در اين ميدان را بيان مي‌كند‌. در گام سوّم‌‌، با مطالعات متني واژه وجدان‌‌‌‌، و كشف واژه‌‌‌‌‌‌هاي كليدي وكانوني و جهان بيني وجدان مي‌توان بر اساس روش معناشناسانه به معناي نسبي وجدان كه‌‌‌‌‌‌«نوعي وصول حاصله پس از فقدان و ضلالت شيء كه با ياري الله فوز و ظفر را درك و احساس مي‌كند» مي‌باشد‌‌‌‌، دست يافت‌.