پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

كودكاني كه به سن تكليف عبادي مي رسند از رشد لازم در مسائل شرعي و حقوقي برخوردار نيستند اهميت بررسي نشانه ها و آثار فقهي بلوغ و رشد از آن جا روشن مي شود كه در فقه و حقوق اسلامي مبدأ شروع تكاليف و تعهدات شرعي بلوغ و رشد است پس اين سأوال مطرح مي شود كه در روايات و آيات و منابع فقهي نشانه ها و آثار بلوغ و رشد چيست، سن بلوغ و رشد در فقه به تبع اختلاف در نشانه ها و آثار متفاوت است؛ برخي از فقها علائم جسمي و رشد فكري را معيار قرار دادند و برخي ملاك را سن خاص دانستند. دستة اول اطلاق ادله را از باب مصداق مي دانند نه احصاء به همين علت با توجه به شرايط مكاني و جسمي و فكري افراد را متفاوت مي دانند. دستة دوم نيز برخي بين سن بلوغ در مسائل عبادي با غير عبادي تفكيك قائل شده اند. قرآن ملاك بلوغ را سن قرار نمي دهد و به عبارات بلوغ حلم، بلوغ نكاح و بلوغ اشد اشاره مي كند. آنچه از كلام مشهور فقها مي توان برداشت كرد: در فقه پنج علامت اصلي براي بلوغ ذكر شده كه از اين ميان فقها سه علامت را ميان دختر و پسر مشترك دانسته اند. 1- احتلام 2- رويش موي خشن بر عورت 3- رسيدن دختران به سن نه سالگي و پسران به سن پانزده سالگي. اما برخي از فقها روئت خون حيض و حامله شدن را نيز اضافه نموده اند، كه رشد ممكن است همراه با آن نشانه ها حاصل شود و ممكن است بعد از آن تحقق پيدا كند و آثار شرعي در عبادات و معاملات با تحقق بلوغ تكاليف شرعي متوجه افراد مي شود ولي تا رشد تحقق نكند اموال او در اختيارش قرار نمي گيرد و نسبت به امور خود محجور است. اين تحقيق به روش تحليلي و توصيفي با كمك منابع كتابخانه اي به بررسي نشانه ها و آثار فقهي بلوغ و رشد پرداخته شده است.