پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ «نقش زﻧﺎن در فتوحات مسلمانان بعد از رحلت پيامبر(ص) تا پايان عصر اول عباسي پرداخته است تا تصويري نسبتاً روشن از وضعيت روزگار مذكور ارائه دهد و الگوهايي از نقشآفريني زنان در عرصههاي اجتماعي به ويژه فتوحات اسلامي را تبيين كرده است. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺌﻮال پاسخ داده شده كه در فتوحات اسلامي در برهه زماني مذكور، زﻧﺎن چه نقشهاي محول و اكتسابي متناسب با شأن زنانه داشتند. در اين پژوهش با بهره از روش توصيفي - تاريخي و تحليلي؛ متكي بر منابع تاريخي است. يافتههاي تحقيق نشان ميدهد، زﻧﺎن حتي قبل از اسلام، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان گروهي ﻓﻌﺎل در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻄﻮح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪاﻧﺪ. توسعه سرزميني اسلام و فتح مناطق مجاور شبهجزيره عربستان، با ظهور اسلام، عصر رسول خدا(ص) و خلفاي نخستين آغاز شد و در ادوار بعد، تا محدوده زماني تحقيق، نسبت به شرايط حاكم بر جامعه، تداوم يافت. بهطوريكه در زمان پيامبر(ص) با ايجاد تحول در زيرساختهاي اجتماعي و نظامي و با الگوگرفتن از اين دوره در عصر خلفاي بعدي، بانوان در بسياري از نقشهاي محول و اكتسابي(رزمنده، معالجه مجروجان، گوركردن وخاكسپاري شهدا، خطابه، تشويق رزمندگان به خطمقدم) حضوري فعال در گسترش و پيشرفت اسلام داشته باشند؛ هرچند در ادوار بعد از رحلت رسول الله(ص) با توجه به شرايط جامعه و فاصلهگرفتن از سٌنت نبوي، نقش آفريني زنان در جامعه و نيز فتوحات اسلامي كمرنگ شد؛ بهطوري كه خود حاكمان، مانع حضور زنان در فعاليتهاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي شدند. كليدواژهها فتوحات، خلفاي نخستين، بنياميه، عصر اول عباسي، نقش محول، نقش اكتسابي.