پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از قواعد فقهي كه در مسيراستنباط احكام كاربرد دارد؛ «قاعده فراغ وتجاوز» است كه با توجه به تفاوت نوع شك؛در دو مقوله« قاعده فراغ» و«قاعده تجاوز» قابل بررسي مي باشد ، قاعده فراغ ،مربوط به شك در صحت است ودرآن حكم به صحت عملي مي شود ،كه فارغ شده ايم وقاعده تجاوز، مربوط به شك دراصل جزءاست ودرآن حكم به اتيان جزءيا شرطي مي شود؛ كه از محل آن گذشته باشيم و از آنجايي كه نكات مهم اين قاعده پيرامون ادله ، مفاد و ثمرات است؛ازاين روشيخ انصاري ،آيت الله نائيني وخويي با تكيه بربحث وحدت وتعدد،تبيين جامعي از ابعاد قاعده فراغ وتجاوزارايه داده اند.لذا محقق با هدف شناخت تفاوت ها وشباهت هاي دوقاعده ازمنظرسه فقيه با روش توصيفيتحليلي به بررسي تطبيقي مي پردازدويافت هاي بدست آمده ،به اين شرح است،كه مهمترين مدرك ايشان براي قاعده صحيحه زراره واسماعيل جابراست وشيخ انصاري برپايه نظريه وحدت درعالم ثبوت واثبات به بيان عام بودن قاعده تجاوز،وخارج شدن وضو،غسل وتيمم ازاين عموميت مي پردازد.محقق نائيني ازيك سوهمانند شيخ انصاري قائل به وحدت درمقام ثبوت واثبات است واز سويي ديگرقائل به خاص بودن قاعده تجاوزواختصاص داشتن آن به باب صلاه مي باشدوازديدگاه آيت الله خويي قاعده ثبوتاً يكي است واثباتاً دوتا است و قاعده تجاوز عام است ووضو ازاين قاعده خارج است وغسل وتيمم به وضو ملحق نمي شوند.البته با اين رويكرد كه هرسه فقيه معتقدند:عنصرالتفات وتوجه درهنگام انجام عمل ،شرط ضروري اين قاعده مي باشدوهمچنين براي قاعده فراغ وتجاوز به فراخورمفاد ،آثاري وجود دارد ،كه هرسه فقيه به اين آثارپرداخته اند.