پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از حائز اهميت¬ترين مسائل علم كلام، مسأله¬ي اثبات واجب است و تقريباً اكثر كتب كلامي بحث¬هاي خود را با اين مسأله آغاز نموده¬اند. به دليل اهميت شايان اين بحث بسياري از بزرگان مكتب اسلامي به نوشتن رساله-هايي جداگانه در اين باب همت گماشته¬اند. در فاصله¬ي سده¬هاي هشتم تا دهم هجري رساله¬هاي متعددي با عنوان اثبات الواجب به رشته تحرير در آمده است. خواجه طوسي و علامه دواني از جمله افرادي بوده اند كه به بحثي مستقل در خصوص اثبات الواجب پرداخته¬اند. از اين ميان با توجه به موقعيت و شرايط ويژه علامه دواني در قرن نهم و دهم، رساله¬هاي ايشان از اهميت بيشتري برخوردار است. علامه دواني حكيم، متكلم، محقق، شاعر و منطق داني است كه در تمام علوم متداول زمان خود خصوصاً در عقليات وارد و مرجع استفاده¬ي افاضل بود. وي در قرن نُه هجري يعني در فاصله زماني بين قرن نُهم تا يازدهم هجري كه در تاريخ فلسفه به دوره ركود مشهور است، مي¬زيسته است. ايشان را بايد فيلسوف دوره زوال انديشه فلسفي ناميد چرا كه وي به همراه سيد صدرالدين دشتكي شيرازي با رقابت¬هاي علمي و مناظرات فكري مكتب شيراز را پايه¬گذاري نمودند. تأليفات بسياري از علامه دواني ذكر شده است كه آن را از صد نيز متجاوز دانسته¬اند. از جمله اين تأليفات مي¬توان به رساله¬ي اثبات الواجب القديم، اثبات الواجب الجديد، اخلاق جلالي، تحفه¬ي روحاني و رساله¬ي زوراء در حكمت اشاره كرد. در اين ميان الهي اردبيلي از بين تاليفات وي رساله¬ي اثبات الواجب الجديد را شرح كرده است. دواني اين رساله را ده سال پس از رساله اثبات الواجب القديم و در پي اعتراضاتي كه صدرالدين دشتكي بر اثبات الواجب القديم او كرده به نگارش در آورده است.