پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

آيات متشابه از جمله مباحث مهم علوم قرآني در ميان مفسران شناخته شده كه در حوزه ي علوم تفسيري و كلامي از آن ياد مي شود و به دليل برداشتهاي متفاوت اعتقادي از اين آيات، زمينه به وجودآمدن فرقه هاي مختلف كلامي در ميان پيروان دين اسلام فراهم شده است. در واقع استناد به آيه هفت سوره آل عمران ، وجود تأويل براي آيات متشابه را اثبات مي كند كه در ذيل آيه ارجاع آيات متشابه به محكمات قرآني را به عنوان يك اصل مهم بيان فرموده است و همچنين وجود واو در و الراسخون في العلم و تفسير آن به واو استيناف يا عاطفه ، موجب اختلاف در انحصار علم تأويل براي خداوند و اثبات علم تأويل براي راسخان در علم علاوه بر خداوند شده است ،به همين دليل پيدايش فرقه هايي چون اشاعره ، معتزله و اهل حديث و شبهات مطرح شده از سوي آنها از جمله جبر يا اثبات جسمانيت براي خداوند از جمله نتايج برداشتهاي مختلف از آيات متشابه مي باشد.ديدگاه اماميه و به خصوص مفسريني چون صدر المتألهين وآيت الله جوادي آملي در اين زمينه اثبات تأويل در عين حفظ معناي ظاهري الفاظ متشابه و وجود علم تأويل در نزد راسخان در علم علاوه بر خداوند مي باشد كه با توجه به ديدگاه صدر المتألهين هيچ منافاتي وجود ندارد كه علاوه بر حفظ معناي ظاهري الفاظ متشابه قائل به تأويل دار بودن الفاظ متشابه باشيم ،چرا كه اين الفاظ براي معناي وسيع تري از آنچه به ذهن متبادر مي شود ،وضع شده اند و همچنين آيت الله جوادي آملي كه تقريبا نظراتي همسو با صدر المتألهين داشته و اين در ارجاعات تفسيري ايشان كاملا مشهود است ، در تأويل متشابهات، عقل و كتاب و سنت را حجت دانسته و در تفسير آيات متشابه بر آنچه از ائمه هدي عليهم السلام در تأويل اين آيات آمده است تأكيد مي ورزند .بنا براين مي توان نتيجه گرفت اين دو مفسر گرانقدر شيعه شبهات ناشي از تأويل آيات متشابه را كه باعث اثبات جسمانيت براي خداوند شده اند و بيشتر در باب صفات خبريه خداوند بيان شده اند با دليل مستدل علمي و روايي رد نموده و در نظرات خود از علم لدني اهل بيت عصمت و طهارت و به ويژه در تفسير صدر المتألهين از مكاشفات بهره گرفته اند.