پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اين تحقيق با عنوان «بررسي تطبيقي جمع قرآن از ديدگاه آيت الله معرفت و سيوطي»، با هدف و بررسي افتراق و اشتراك اين دو انديشمند در مورد جمع قرآن ميباشد. و به اين سوالات پاسخ مي‌دهد؛ وجود افتراق و اشتراك ديدگاه آيت الله معرفت و سيوطي در مورد جمع قرآن چيست؟ نوشتار حاضر، با مراجعه به منابع معتبر و دست اول و با شيوهي توصيفي- تحليلي، جمع قرآن را استحصاء و تحليل كرده و پاسخ داده است. بررسي ديدگاه آيت الله معرفت و جلال الدين سيوطي در بحث جمع‌آوري قرآن بيانگر اين مطلب است كه هر دو نظر مشتركي بيان مي كنند. هر دو جمع و تدوين قرآن را مربوط به بعد از رحلت پيامبر (ص) ميدانند. هر دو بيان مي كنند كه در دوره پيامبر (ص) آيات قرآن كريم بر قطعاتي از چوب و سنگ و كاغذ بطور پراكنده ضبط شده بود ولي جمع آنها در يك مجلد، بعد از رحلت پيامبر (ص) انجام گرفته است. اما با اين تفاوت كه بنا بر نظر آيت الله معرفت، قرآن بطور رسمي در زمان عثمان جمع‌آوري شده و مصحف جمع‌آوري شده در زمان ابوبكر‌، فاقد نظم و ترتيب بوده و هر صحابه داراي مصحفي شخصي بود. تأليف و جمع‌آوري قرآن به شكل كنوني، اعمّ از تنظيم آيات و ترتيب سوره‌ها و نيز شكلگيري و نقطهگذاري و مجزا كردن آن به اجزاء مختلف، ناشي از يك عامل نبوده و اين همه در دوره اوليه وحي تكميل نشده است، بلكه طي دوره‌هايي انجام گرفته كه از دوره رسالت آغاز شده و به زمان يكي كردن مصحفهاي مختلف در عهد عثمان منتهي شده است. سيوطي جمع‌آوري قرآن در يك مجلد را در زمان ابوبكر ميداند و معتقد است خليفه سوم قرآن را به قرائت قريش به نگارش در آورد و ساير قرائتها را منسوخ كرد. جلال الدين سيوطي با همه گستردگي و عمق فكر، با پذيرفتن اين نظريه و ديدگاه (مبني بر توقيفي بودن ترتيب سوره‌هاي قرآن) چنان در قعر اين ورطه افتاده است كه در مرحله اول نظر و ديدگاه بيهقي را مبني بر اينكه ترتيب همه سوره‌ها توقيفي بوده بجز سوره‌هاي انفال و برائت كه ترتيب آن به گمان وي بر حسب انتخاب عثمان بوده پذيرفته است.