پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

فضاي مجازي يكي از دستاوردهاي نوظهور در دهه هاي اخير است كه منابع فقهي قابل ملاحظه و جامعي در رابطه با اين مفهوم كلي وجود ندارد و صرفاً در رابطه با برخي از ساختارها، افعال صورت گرفته در اين فضا، به صورت مقاله يا پايان نامه تحقيقاتي انجام شده است. فضاي مجازي، فضا يا محيطي الكترونيكي غير فيزيكي واقعي است كه از نظام اجتماعي اي با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات از طريق يارانه هاي به هم متصل بر بستر ديجيتال شكل مي‌گيرد؛ كه اين فضا در راستاي فضاي فيزيكي يا حقيقي داراي تأثير و تعاملات دو سويه مي‌باشند. فضاي مجازي و بسياري از ساختارهايش از مسائل مستحدثه محسوب مي شوند زيرا حكم شرعي آن منصوص نيست؛ أعم از اين كه آن موضوع در گذشته وجود نداشته يا داشته است. بنابراين براي دستيابي به احكام فعاليت هايي كه در اين فضا، صورت مي گيرد. نيازمند بهره‌گيري از راه حل هاي مسائل مستحدثه مانند: تنقيح مناط، تمسك به اطلاقات و عمومات أدله، اعانت بر اثم، ... هستند. البته پيش از آن جواز مشروعيت استفاده از اين فضا را از طريق منافع عقلايي قابل ملاحظه بر پايه ي وجوب يادگيري علم نافع دنيوي و اخروي، دليل عقلي، سيره‌ي عقلاء، قاعده نفي سبيل يا سلطه، دليلي نقلي، اثبات مي كنيم. بسياري از فعاليت هاي صورت گرفته در فضاي مجازي تحت دو حكم مهم وجوب و حرمت بر اساس مصالح و مفاسد مترتب بر اين امور و رد فروع آنها بر اصول با تمسك به اهداف كلي شريعت، صورت مي‌گيرد. وجه تمايز اين تحقيق با موارد ياد شده در ارائه موضع شناسي جامع و كامل از فضاي مجازي و رابطه آن با مخاطبين احكام الهي و فضاي فيزيكي و فقه خرد و كلان است. بررسي عناوين داراي مصلحت تام و مفاسد و تطبيق آن با مسائل كاربردي به روز فضاي مجازي به عنوان دستاورد جديد اين پژوهش است.