پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده در اين رساله سخن از راز ستايش ها ونكوهش هاي انسان در قران است .آيات فراواني به بيان اوصاف انسان اختصاص يافته كه در برخي ازآن ها عالي ترين ثنا ها وستايش ها ازانسان به چشم مي خورد ؛ درحالي كه دربرخي ازآيات ديگر شديدترين نكوهش ها درمورد انسان به كاررفته است. رازاين مواجهه دوگانه چيست؟ اين مجموعه درچهاربخش به توضيح اين مسايل پرداخته ؛ بعداز بيان كليات و مفاهيم و تبيين ستايش ها ونكوهش هاي انسان در قرآن، به تبيين ديدگاه دانشمندان اسلامي درحل تعارض اين آيات وراز اين ستايش ها ونكوهش ها پرداخته است، چون در نگاه ابتدايي، انسان گمان مي‌كندكه قرآن كريم در بيان ويژگي‌هاي انسان دوگانه سخن گفته است : ازيك سو انسان راستايش وازسويي ديگر اورا شديدا نكوهش مي كند؛ در حالي كه اين آيات هيچ گونه اختلاف وتضادي بايكديگر ندارند. توجه دقيق به آيات شريفه، اين حقيقت را روشن مي‌سازد كه هريك از آيات نظر به گوشه‌اي از خصوصيات انسان دارد ؛ به اين معني كه آيات ستايش عمدتا به جنبه هاي ذاتي و تكويني انسان مربوط مي باشد و به ارزش هاي اكتسابي واخلاقي اونظري ندارد ، مانند آيات تكريم (مراد از كرامت يك سلسله نعمت ها، مانند عقل، ‌آگاهي و اختيار است.)، ظرفيت فراگيري علم،آفرينش خاص بر اساس فطرت توحيدي، اعتدال او در خلقت ، تسخير آسمان و زمين و حمل امانت. آيات نكوهش عمدتا به جنبه هاي اخلاقي و ارزشي انسان مربوط است كه شامل كردارهاي اكتسابي انسان مي شود . البته اين ويژگي درمورد كساني رواست كه با اختيار و انتخاب خويش ، كار ناپسندي را انجام دهند . خلط بين اين دوجهت باعث شده كه تصورشود آيات قرآن درباره انسان بايكديگر اختلاف داشته ودرتضادند ؛ درحالي هيچ گونه اختلاف وتضادي بين آن دودسته ازآيات نيست . كليدواژه¬ها: قرآن، انسان، فطرت، نكوهش، ستايش، طبيعت.