پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

زندگي روزمره انسان از دو ساحت باور و اعتقاد و رفتار و عمل حاصل شده است و باورها و اعتقادات در سنخ و ماهيت رفتارهاي وي سهم مؤثر دارد. اخلاق، به عنوان سرآمد رفتارهاي فردي و جمعي انسانها از اهميت والايي برخوردار است و در واقع انس و انسانيت بشري وقتي پديد مي‌آيد كه ارزشهاي اخلاقي در وجود او متبلور شود. از اين حيث، آمريت قوانين و مقررات اجتماعي نيز بدون پشتوانه اخلاق ممكن نيست و اخلاق، بهترين ضامن اجراي قوانين و مقررات است. كارايي ارزشهاي اخلاقي تا بدانجاست كه تحقق مكارم اخلاقي از مهم ترين هدفهاي ارسال پيامبران قلمداد شده است. اخلاق نيك به عنوان ابزاري انسان ساز كه آدمي را از ديگر موجودات متمايز مي سازد و زمينه هاي تحقق و تكامل ايمان را براي مومنان هموار مي كند مورد توجه جدي شارع اسلامي است و در كنار فقه و اعتقادات يكي از اركان اصلي اين دين قلمداد مي شود. نهادينه كردن خُلق وخوي پسنديده و روابط سالم و پايدار اجتماعي مناسب در حيات انسانها مورد توجه اسلام است و بهره گيري از عقايد در اين جهت، اصلي بنيادين به شمار مي رود. با اهتمام به ماهيت اخلاقي تعاليم اسلامي و سهم اثرگذار دين در تكوين و تعالي مباني و اصول اخلاقي؛ نوشتار حاضر با طرح اين سؤال كه: آموزه¬هاي اعتقادي در اخلاقي زيستن آدمي چه تأثيري دارد و رويكرد اعتقادي علامه طباطبايي و شهيد مطهري در پردازش اخلاقي آنها چه سهمي داشته است؟ درپي آن است كه ضمن بررسي مفاهيم دين و اخلاق و كاركردها و مناسبات متقابل اين دو مفهوم، جايگاه مباني ديني را در نظام مندي و كارآمدي اخلاق اجتماعي بررسي نمايد. بنا به يافته¬هاي اين پ‍ژوهش، اعتقاد به خداوند متعال و رسل او و اعتقاد به معاد از سازنده ترين مباني اعتقادي اسلام است. بايدها و نبايدهاي اخلاقي بايد از يك پشتوانه اعتقادي محكمي برخوردار باشد تا بشر بتواند خود را ملزم به رعايت حدود و ثغور اصول اخلاقي نمايد. اعتقاد به خداوند متعال به معناي اعتقاد به هدفدار بودن جهان است؛ با هدفدار بودن جهان، انسان نيز هدفمند مي شود. در همين جهت، عدالت، بـرابري، ايثار و همه بايدها و نبايدهاي اخلاقي با مفهوم و پر مـحـتـوا خواهد بود و نيازمندي به هدايتگراني كه راه درست را به وي نشان دهند و به سمت خير، صلاح و رعايت ارزشهاي اخلاقي رهنمون گردند ضروري نشان مي دهد.. وا‍ژگان كليدي: دين، اخلاق، اعتقاد، توحيد، نبوت، معاد، كاركرد اخلاقي