پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده رفع مشكلات خانواده به عنوان مقدس‌ترين نهاد اجتماعي از اهميت والايي برخوردار است. امروزه بسياري از زوج‌هاي جوان به دلايل مختلف قادر به باروري نمي‌باشند؛ از اين رهگذر با مشكلات عاطفي و اجتماعي بسيار مواجهند كه گاه به از هم‌ پاشيدن كانون گرم خانواده مي‌انجامد. طبيعي است، براي جلوگيري از گسستن پيوندهاي عاطفي خويش، از هر راهكاري كه در چارچوب شرع باشد، استقبال مي‌نمايند؛ از جمله‌ي اين راهكارها تلقيح مصنوعي اسپرم و اوول دو بيگانه است. با نتيجه دادن آزمايش‌هاي علمي و صدور فتواي حليت اين شيوه، از سوي برخي مراجع، اين راهكار درماني، مورد استقبال زوجين نابارور، واقع شده است. در اين مسير با چالش‌هاي فقهي روبروييم كه ناگزير از پاسخ آنها مي‌باشيم. مشروعيت تمليك اسپرم و ميزان تأثير آن بر احكام فقهي و حقوقي كودك ناشي از تلقيح، يكي از آنهاست. در تحقيق حاضر به شيوه‌ي توصيفي تحليلي با مراجعه به ابواب مكاسب محرمه، بيع، هبه و احكام فقها پيرامون فروش خون، شير زن، اهداي اعضاي غير رئيسه، استفتاءات پزشكي درخصوص تلقيح مصنوعي، پس از اثبات ماليت اسپرم و مالكيت انسان بر آن، ماهيت تمليك اسپرم به زوجين نابارور و مشروعيت بيع، هبه، صلح واعراض بررسي شده است. سپس نظر به سلب مالكيت صاحب اسپرم پس از انتقال به زوج نابارور نسب كودك ناشي از تلقيح و آثار مترتب بر آن تحليل شده است. در پايان به اين نتيجه رسيديم كه اسپرم منفعت محلله و عقلايي دارد؛ لذا ماليت داشته و به دليل سلطنت انسان بر اعضا، ملك وي محسوب مي‌شود؛ در نتيجه تمليك اسپرم به زوج نابارور و اخذ ثمن در برابر آن در قالب بيع، هبه‌ي معوضه، صلح يا بهره‌گيري از حق اختصاص، صحيح مي‌باشد و صاحبان اسپرم و اوول پدر و مادر تكويني و شرعي كودك محسوب شده و محرميت و توارث ميان آنها برقرار است ولي ساير حقوق بر عهده‌ي زوجين پذيرنده‌ي اسپرم مي‌باشد. واژگان كليدي: مالكيّت اسپرم ، ماليّت اسپرم ، حكم تلقيح، حقوق كودك