کارگاه تدوین تحقیق پایانی با حضور طلاب پایه سوم تا پنجم در سالن اجتماعات مدرسه علمیه فاطمیه اندان خمینی شهر برگزار گردید.
عزت اسماعیلی استاد حوزه و استاد راهنمایی تحقیق پایانی با اشاره به اینکه اولین نکته علاقه پژوهشگر به موضوع انتخاب شده، گفت: تلاش شود تا موضوعات بر اساس علاقه و توانایی طلبه و همچنین برآمده از خلاءهایی باشد که در محیط پیرامون طلبه وجود دارد. بهتر است موضوعات در آن راستا انتخاب شوند تا تحقیقات انجام شده کاربردی بوده و راهکاری برای رفع آنها ارائه دهند . از این‌رو محقق بایستی مطالعه اولیه‌ای داشته و پس از نیازسنجی موضوع خود را انتخاب نماید ونکته مهم : موضوعات انتخابی بایستی مرتبط با حوزه دین باشند.
اسماعیلی ادامه داد: تعیین عنوان پایانی از جمله امور مهم در تدوین است . باید توجه داشت که عنوان با موضوع تفاوت دارد. موضوع امر کلی است . گاهی از درون یک موضوع، چندین عنوان طراحی شده و آن موضوع را تبیین می‌نماید. به عنوان مثال: موضوع مهدویت را می‌توان از جنبه های مختلف جامعه شناختی، اندیشه شناختی ، کارکردها ، پیامدها ، مباحث مربوط به انتظار، زمینه سازی ، دوران ظهور و… بررسی نمود. یا موضوع «تربیت» از جنبه های اخلاقی ، اجتماعی و .. می توان عناوین متفاوتی را طرح نمود. تحقیق پایانی حاصل تلاش طلبه است و عنوان مناسب نشان از شایستگی، پختگی و توان علمی طلبه دارد. لذا در انتخاب آن باید دقت لازم به کار بُرده شود. عنوان باید دارای مولفه‌های زیر باشد- رسا، شفاف وگویا: - دقیق و تا حد امکان کوتاه: عدم کلی و یا بسیار جزئی بودن: - عدم به‌کارگیری برخی واژه‌ها و عناوین - ابتکار و نوآوریباشد.
وی در ادامه گفت: اولین جزء در کلیات تعریف و تبیین موضوعدر شناسایی و بیان مسأله تحقیق، پژوهشگر سعی دارد شواهد دال بر وجود مسئله را بیان کند. به عبارتی زمینه ای را تصویر می‌کند که در آن مسأله مورد نظر رخ داده است. در این مرحله ویژگی های مسأله، گستردگی و علل احتمالی بروز آن نیز مطرح می‌شود. محقق بایستی مسأله خود را توضیح داده و حد ومرز آن را بیان کند. به عبارت دیگر محقق به دنبال مشخص کردن حدود موضوع است.
عزت اسماعیلی در مورداهمیت و ضرورت تحقیق گفت : زمانی که محقق موضوعی را برای تحقیق انتخاب می‌کند به ارزش کار واقف است و به همان نسبت هم انگیزه های بیشتری برای انجام آن در خود می‌یابد . محقق باید ارزش‌های اساسی تحقیق را به دیگران منتقل کند. در این قسمت محقق بر پایه دیدگاه خود بیان می‌کند که اهمیت این موضوع تاچه حد است. چرا چنین موضوعی را برای تحقیق انتخاب کرده است؟ انگیزه و علت انتخاب موضوع در اینجا چیست؟ ارتباط موضوع تحقیق را با دیگر پدیده‌های همسو توضیح داده می‌شود و در این رابطه مقدمه و پیشگفتار کتابهای مربوط به موضوع را مطالعه نمایید .اهداف و فوائد تحقیق را اینگونه بیان کند که هدف از انجام چنین طرح و تحقیقی چیست. هر هدف کلی دارای اهداف جزئی‌تری است. همچنین باید توضیح داده شود که از این تحقیق چه کسانی یا چه سازمان‌هایی سود می‌برند.
اسماعیلی در مورد پیشینه موضوع تحقیق گفت:پیشینه موضوع در دو قسمت تبیین می شود. اول پیشینه خود مسأله باید بررسی شود که آیا در این خصوص تحقیقی صورت گرفته است یا خیر، تا از موازی‌کاری و پژوهش‌های تکراری جلوگیری شود. دوم پیشینه منابع : محقق بایستی پس از مطالعه و کنکاش و با توجه به موضوع تحقیق خود تعدادی از منابع دست اول و منابع معتبر علمی و پژوهشی مربوط به موضوع خود را با آدرس کامل ذکر کرده وضمن ارائه گزارشی کوتاه از آنها، وجه تشابه یا تفاوت پژوهش خود را با آنها بیان کند تا تحقیقات تکراری نشده ودر راستای تکمیل یک موضوع باشند.و سوالات تحقیقبر دو نوع است؛- سوال اصلی: در واقع دغدغه اصلی پژوهشگر است ومعمولا یک سوال بیشتر نیست- سوالات فرعی: سوالات فرعی برای تبیین و تکمیل و در راستای پاسخ به سوال اصلی طرح می-شوند و در واقع فصل های تحقیق پایانی را تشکیل می‌دهند.
وی در پایان دربارهفرضیه تحقیق گفت: فرضیه پاسخ موقتی به سوال اصلی تحقیق است که محقق در طول تحقیق به دنبال اثبات و یا رد آن است. بهترین فرضیه آن است که محقق در نهایت و پس از پژوهش آن را اثبات کند. و روش تحقیق کتابخانه‌ای صورت گیرد و محقق با این روش به تجزیه و تحلیل داده های خود بپردازد. ومحقق در ساختار تحقیق به سازماندهی و چارچوب تحقیق خود پرداخته و به صورت بسیار اجمالی توضیحی کوتاه از هرقسمت بیان می‌کند.
