نشست تخصصی آیندهپژوهی، هوش مصنوعی و تحول علمی پژوهشی با حضور دکتر قربانزاده در حوزه علمیه الزهراء(س) ارومیه توسط معاونت پژوهش برگزار شد.
در ادامه سلسله نشستهای علمی-پژوهشی حوزه علمیه تخصصی الزهراء(سلام الله علیها) ارومیه، نشستی با موضوع «آیندهپژوهی، هوش مصنوعی و تحول علمی» با ارائه جناب آقای دکتر پرویز قربانزاده برگزار شد. این نشست که با حضور طلاب، اساتید و کادر این حوزه علمیه تشکیل شد، به بررسی ابعاد مختلف فناوری هوش مصنوعی و پیامدهای آیندهنگر آن اختصاص داشت.
تعریف و دستهبندی هوش مصنوعی
دکتر قربانزاده در آغاز با تعریف هوش مصنوعی به عنوان«دستگاهی هوشمند که انسان در حین ارتباط با آن، احساس صحبت با ماشین را نداشته باشد»، به معرفی سه دسته اصلی این فناوری پرداخت:
هوش مصنوعی محدود(ANI): سیستمهایی که برای انجام یک وظیفه خاص (مانند تبدیل گفتار به نوشتار یا رانندگی خودکار) توسعه یافته و در آن کار از انسان بهتر عمل میکنند.
هوش مصنوعی عمومی(AGI): ماشینهایی با توانایی درک جهان پیرامون و انجام طیف وسیعی از وظایف مشابه انسان، مانند استدلال و حل مسائل عمومی.
سوپر هوش مصنوعی(ASI): سیستمهایی که از تواناییهای شناختی انسان در تمامی حوزهها فراتر رفته و قادر به ارائه راهکارهایی برتر از انسان هستند. دکتر قربانزاده این سطح را نقطهای ترسناک اما مورد جستجوی بشر دانست که هنوز محقق نشده است.
انواع سیستمهای هوش مصنوعی
ایشان در ادامه به تبیین چهار نوع سیستم هوش مصنوعی پرداختند:
1. ماشینهای واکنشی: قدیمیترین نوع که فاقد حافظه و قابلیت یادگیری بوده و تنها بر اساس شرایط فعلی واکنش نشان میدهند(مانندDeep Blue در بازی شطرنج).
2. هوش مصنوعی با حافظه محدود: این سیستمها با استفاده از دادههای گذشته میتوانند تصمیمگیری بهینهتری انجام دهند (مانند سیستمهای پیشرفته شناسایی تصویر).
3. هوش مصنوعی با نظریه ذهن: قادر به درک احساسات، نیات، افکار و تعامل شبهانسانی با کاربران هستند.
4. هوش مصنوعی خودآگاه: سیستمهایی که دارای درک از خود و خودآگاهی بوده و میتوانند حالات انسان را پیشبینی کنند. این مرحله به عنوان مرحلهای خطرناک اما ممکن در آینده ارزیابی شد.
آیندهپژوهی با هوش مصنوعی و چالشهای کلیدی
دکتر قربانزاده آیندهپژوهی با هوش مصنوعی را«مطالعه نظاممند آیندههای ممکن، محتمل و مطلوب از طریق تحلیل روندها و عوامل تغییر» تعریف کرده و بر دو چالش عمده هنگام کار با این فناوری تأکید کردند:
1. توهم دانش: مانند تولید محتوای به ظاهر دقیق اما با منابع نادرست یا ساختگی (مثلاً استناد به حدیثی نادرست).
2. سوگیری (بایاس): وجود پیشداوریهای ممکن در خروجیهای هوش مصنوعی به دلیل دادههای آموزش که میتواند به تداومstereotypes (مانند مرتبطسازی یک قومیت خاص با جرم) منجر شود.
سناریوهای آینده و نقش دولتها
ایشان دو سناریوی محتمل برای آینده هوش مصنوعی را برشمردند:
· سناریوی اول (محافظهکارانه): تداوم رویکرد محتاطانه و تنظیمگرایانه دولتها با تفسیر دقیق قوانین داده و حفظ حریم خصوصی، که میتواند ظرفیت رشد هوش مصنوعی را محدود کند.
· سناریوی دوم (فعال): نقش بسیار فعال و تسهیلگر دولت در توسعه و پذیرش گسترده فناوری هوش مصنوعی.
معرفی و کاربرد عملی ابزارها
در بخش عملی این نشست،دکتر قربانزاده به معرفی پلتفرمها و ابزارهای کاربردی و در دسترس هوش مصنوعی پرداختند. ایشان علاوه بر اشاره به پلتفرمهایی مانندPoe، کار با ابزارهایNotebookLM وPerplexity.ai را به صورت گامبهگام آموزش دادند. همچنین، در پاسخ به سوالات و برای تکمیل بحث، به معرفی و بررسی قابلیتهای دو ابزار محبوب و پرکاربرد دیگر، یعنیChatGPT وGoogle Gemini (با نام پیشینBard) نیز پرداختند و تفاوتها، نقاط قوت و موارد استفاده هر یک را توضیح دادند.
در این بخش عملی، شیوه بارگذاری فایلهای مختلف، تعامل مؤثر با سامانههای هوش مصنوعی، تحلیل محتوا و استخراج اطلاعات کاربردی برای تحقیقات، مقالات و پایاننامهها به طور ملموس و کاربردی برای حضار تشریح شد.
این نشست علمی که با استقبال قابل توجه حاضران همراه بود، بر نقش کلیدی و اثرگذار هوش مصنوعی به عنوان یکی از فناوریهای تحولآفرین در ابعاد فردی، اجتماعی، سازمانی و حکمرانی تأکید کرد و ضرورت آگاهیبخشی و مهارتافزایی نهادهای علمی و حوزوی در مواجهه با این پدیده را نمایان ساخت.
