پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

فقه سیاسی شاخه‌ای از فقه اسلامی است و در پی پاسخ‌گویی به مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی بر پایه منابع چهارگانه شریعت (قرآن، سنت، اجماع و عقل) است. در منظومه فکری امامین انقلاب، فقه سیاسی نه‌تنها به‌عنوان بخشی از فقه سنتی محسوب می‌شود، بلکه به‌مثابه چارچوبی برای تأسیس و اداره حکومت اسلامی نیز تلقی می‌شود. این پژوهش با هدف تبیین نسبت فقه سیاسی و فقه حکومتی در اندیشه امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای، به بررسی مبانی، روش‌شناسی و کارکردهای این دو مفهوم در ساختار نظام حاکمیت اسلام بر جامعه می‌پردازد. روش تحقیق در این پایان‌نامه، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعه اسنادی و تحلیل محتوای آثار و بیانات امامین انقلاب و استناد به آیات قرآنی و روایات معصومین (علیهم السلام) است. یافته‌ها نشان می‌دهد که فقه حکومتی در اندیشه این دو رهبر، توسعه‌ای از فقه سیاسی است که با عبور از فقه فردی، به فقه نظام‌ساز و تمدن‌ساز می‌انجامد. در این تحقیق از ادله نقلی و عقلی برای اثبات ولی فقیه و همچنین دیدگاه اندیشمندان همچون امام خمینی، آیه الله بروجردی، جوادی آملی استفاده شده است. بنابراین، فقیه نه‌تنها مرجع تقلید، بلکه ولیّ امر و مدیر جامعه اسلامی است. همچنین، فقه حکومتی با تأکید بر اجتهاد پویا، توانایی پاسخ‌گویی به مسائل مستحدثه سیاسی و اجتماعی را داراست. نتیجه‌گیری این پژوهش نشان‌ می‌دهد که فقه سیاسی در منظومه فکری امامین انقلاب، بستری برای تحقق فقه حکومتی است و این دو در تعامل با یکدیگر، نقش بنیادینی در شکل‌گیری و استمرار نظام اسلامی ایفا می‌کنند