پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در این نشست خانم انصاریان فرمود: پاسخ به این سوال که جایگاه اندیشه های شهید مطهری (ره) در گفتمان علمی معاصر چیست ؟ سرنوشت جامعه دینی و علمی ما را رقم می‌زند. شهید مطهری، نه‌تنها یک فیلسوف اسلامی بود، بلکه انسانی زمان‌شناس و آگاه به تحولات فکری و معرفتی دنیای معاصر. او فهم درستی از علم مدرن داشت؛ علمی که در دنیای امروز حرف اول را می‌زند، علمی که در عین حال گاهی جهت ندارد، معنا ندارد، و از انسانیت تهی شده است.

ایشان درادامه به تعریف علم پرداخت: علم یعنی شناخت پدیده‌ها از طریق مشاهده، تجربه و آزمایش. یعنی علمی که در آزمایشگاه تولید می‌شود، در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، و در تکنولوژی‌ها به کار می‌رود.

اما آیا این علم، تمام حقیقت است؟  شهید مطهری می‌گوید: نه! این علم فقط ظرفیت شناختی بخشی از واقعیت را دارد. او در کتاب «مسئله شناخت» می‌نویسد:  «علم فقط هست‌ها را می‌گوید، نه بایدها را.» علم فقط رابطه علّی و معلولی را نشان می‌دهد، نه معنا و هدف را.»  برای روشن‌تر شدن موضوع، مثالی عرض کرد:  فرض کنید ما با استفاده از علم، یک ربات می‌سازیم که بتواند به‌جای انسان تصمیم بگیرد. این علم است. اما آیا این کار از نظر انسانی و اخلاقی درست است؟  آیا باید به یک ماشین اجازه دهیم در مورد جان انسان تصمیم بگیرد؟

اینجاست که علم دیگر پاسخگو نیست، و دین وارد میدان می‌شود. شهید مطهری در آثارش این هشدار را بارها تکرار می‌کند:  اگر علم را از اخلاق جدا کنیم، علم می‌تواند به ابزاری برای ظلم، استعمار و حتی نابودی بشر تبدیل شود.

وی افزود: «علم، توانستن است، اما دین، باید و نباید را تعیین می‌کند. اگر فقط بدانیم که می‌توانیم، اما باید یا نباید را ندانیم، این علم خطرناک است.» امروز ما شاهد هستیم که پیشرفته‌ترین کشورها از نظر علمی، گاهی عقب‌مانده‌ترین کشورها از نظر انسانی‌اند.  علم دارند، اما ارزش ندارند. دانش دارند، اما حکمت ندارند.  در دستشان ابزار هست، اما قلبشان تهی‌ست از معنا. در نگاه شهید مطهری، دین و علم باید مکمل یکدیگر باشند. ایشان می‌فرماید:  «علم مانند چراغی است که روشن می‌کند، اما مسیر را نشان نمی‌دهد. این دین است که مقصد و هدف را مشخص می‌کند.»

استاد در ادامه بیان کرد که یکی از مهم‌ترین نکاتی که شهید مطهری (ره) در این زمینه مطرح می‌کند، تفاوت بین علم دینی و علم سکولار است.  علم سکولار می‌خواهد انسان را بدون خدا بشناسد.  اما شهید مطهری(ره)  می‌گوید:  شناخت انسان بدون در نظر گرفتن خدا، مثل ترسیم تصویر یک خانه است بدون در نظر گرفتن پایه‌های آن. امروز علم روانشناسی غربی تلاش می‌کند بدون توجه به روح، به درمان انسان بپردازد.  اما شهید مطهری می‌فرماید: «انسان، فقط جسم و ذهن نیست؛ انسان، روح دارد، فطرت دارد، نیاز به خدا دارد."اگر علم را از ایمان جدا کنیم، دقیقاً همان اتفاقی می‌افتد که در تمدن غرب افتاد. پیشرفت صنعتی، اما سقوط معنوی. اتومبیل می‌سازند، اما خانواده از هم می‌پاشد. ماهواره می‌فرستند، اما انسان تنها و بی‌هدف مانده است.

ایشان به طلاب توصیه نمود که شهید مطهری می‌خواهد ما طلبه‌ها از یک‌سو با معارف اهل بیت علیهم‌السلام آشنا باشیم، و از سوی دیگر با علم روز آگاه. او می‌خواهد عالِم باشیم، اما مؤمن.  متفکر باشیم، اما متعبد.

و در پایان، یادآوری کرد که بیایید یک‌بار دیگر به آن جمله معروف شهید مطهری فکر کنیم که فرمود:  «علم چراغ است، دین جهت است؛ اگر چراغ داشته باشی اما جهت نداشته باشی، به درّه سقوط می‌کنی.» کتب شهید مطهری خصوصا کتاب مسئله شناخت را مطالعه نمایید تا در پرتو این اندیشه عمیق، بتوانیم هم علم را بیاموزیم، هم آن را در خدمت حق و عدالت و انسانیت به کار بگیریم. در پایان نشست هم به مناسبت هفته معلم از اساتید تقدیر بعمل آمد.