به گزارش پایگاه خبری معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی حضرت نرجس (سلام الله علیها) زاهدان، بیست و پنجمین پیش نشست علمی «اولین همایش زن و خانواده، کاوشهای وحیانی و عقلانی» با موضوع «رهیافتی بر اصول کلی استنباط از آیات زن و خانواده» با حضور استاد ارجمند سرکار خانم دکتر بهجت پور (مدیر کل تهذیب و تربیت مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران) و سرکارخانم کوهستانی دبیر علمی روز شنبه 13 اردیبهشت 1404 در سطح ملی برگزار گردید.
در این نشست که با حضور اساتید، طلاب و پژوهشگران حوزه علمیه و به صورت حضوری و مجازی برگزار گردید، خانم کوهستانی در ابتدا گفت، این نشست با تمرکز بر روششناسی استنباط اصول کلی از آیات قرآن کریم برگزار میشود. هدف بررسی این است که چگونه میتوان با رویکردی روشمند، دقیق و در عین حال منعطف و جامع، مفاهیم و مبانی مورد نیاز را از متن وحیانی قرآن استخراج کرد و در فرآیند نظامسازی خانواده و تبیین جایگاه زن، از آن بهره برد.
در ابتدای این نشست، خانم بهجتپور با تأکید بر فرازمانی بودن قرآن، اظهار داشت: قرآن کتابی است که پیامهای آن محدود به زمان و مکان خاصی نیست و لازم است از آیات ویژه، پیامهای عام و کاربردی برای حل مسائل اجتماعی روز استخراج شود. وی افزود: «برای پاسخگویی به نیازهای امروز جامعه، باید مفاهیم راهبردی قرآن را با رویکردی نظامسازانه به ویژه در حوزه خانواده استخراج کنیم.»
خانم بهجتپور در ادامه به تشریح قاعده «القای خصوصیت» پرداخت و گفت: این قاعده به مفسر اجازه میدهد تا با بررسی دقیق آیات، ویژگیهایی را که نقشی در تحقق هدف آیه ندارند، حذف و حکم آیه را به موارد مشابه در شرایط مختلف تعمیم دهد. وی روند بهرهگیری صحیح از این قاعده را چنین برشمرد:
- فهم سیاقی و هدف آیه با توجه به آیات قبل و بعد
- تحلیل و حذف خصوصیات غیر مؤثر در تحقق هدف آیه
- استخراج مفهوم عام و قابل تطبیق در همه زمانها و مکانها
- راستیآزمایی مفهوم عام با تطبیق بر مورد خاص و عدم تعارض با ظاهر آیه، ضروریات دین یا روایات معتبر
خانم بهجتپور با ارائه نمونههایی از آیات قرآن، نشان داد که چگونه میتوان با حذف خصوصیات غیر مؤثر، احکام آیات را به موارد عام و فراگیر تعمیم داد
در بخش دیگری از این نشست، سه نمونه از آیات قرآن به عنوان مصادیق اجرای قاعده «القای خصوصیت» مطرح شد:
1. الهام الهی به مادر حضرت موسی (ع) در آیه ۷ سوره قصص، الهام الهی به مادر حضرت موسی بیان شده است. خانم بهجتپور تأکید کرد: «این آیه نشان میدهد که زنان نیز میتوانند مورد الهام الهی قرار گیرند و به مقامات معنوی والا دست یابند.» مورد خاص مادر موسی، مصداقی روشن از این مفهوم عام است.
2. نهی از ازدواج با مشرکین (آیه ۲۲۱ سوره بقره) در این آیه، معیار اصلی در انتخاب همسر، ایمان معرفی شده است، نه آزادی، ثروت یا جایگاه اجتماعی. به گفته خانم بهجتپور، در فضای نزول آیه که بردهداری رایج بود، قرآن ایمان را ملاک برتری قرار داده و این اصل را میتوان به همه زمانها تعمیم داد. ترجیح کنیز مؤمن بر زن آزاد مشرک، نمونهای عینی از این اصل کلی است.
3. حق حیات و دفاع از مظلوم (آیات ۸ و ۹ سوره تکویر) در این آیات، قرآن صحنه سؤال از دختران زندهبهگور شده در قیامت را ترسیم میکند و با تقبیح این سنت جاهلی، حق حیات را برای همه انسانها به ویژه مظلومان برجسته میسازد. خانم بهجتپور تصریح کرد: «با اجرای قاعده القای خصوصیت، میتوان به این نتیجه رسید که دفاع از مظلوم و دادخواهی در برابر ظلم، از اصول سنتهای الهی است.»
در پایان این نشست، بر ضرورت توجه به بستر نزول آیات و استخراج مفاهیم راهبردی قرآن برای حل مسائل نوپدید اجتماعی تأکید شد.
