چکیده ارائه دهنده:
رخداد مباهله در سیره پیامبر اکرم اهمیت ویژه ای دارد. اما در گزارش سیره نویسان نخستین مثل واقدی نقل نشده است و در سیره ابن هشام با اختلاف زیاد نقل شده است. این پژوهش در صدد تبیین چرایی و چیستی این مقوله است. به نظر می رسد برخی از این موارد به خاطر خود نویسندگان است که نخواستند این مورد را ذکر کنند. یا اصلا واقعه به گوش سیره نویسان نرسیده است. فرضیه عدم استماع منتفی است، زیرا قطعا ابن هشام روایاتی از ابن اسحاق استماع نموده و نقل کرده است و شواهد حاکی از این است که ابن هشام دخل و تصرفی نیز در روایات ابن اسحاق داشته است. مطالعات نشان می دهد نزدیکی سیره نویسان به دستگاه حکومتی تاثیر فراوانی بر عدم ذکر رخداد یا تقطیع آن داشته است. این تاثیر به نحوی بوده که حتی اگر در برخی منابع رخداد ذکر شده به صورت کامل و همراه با نام اهل بیت نبوده است.
چکیده ناقد :
چکیده بسیار جامع و مانع کامل نگاشته شده و واژگان کلیدی به جاست. برای حق مطلب را ا دا کرده است. گاه نیاز بود با بقیه سخن بگوید، گاه امری با تردید تبیین شود، گاه در تحقیق را برای محقق بعدی باز گذاشته است که بسیار مطلوب است.
بدنه مقاله استاندارد است. ساختار مقاله نه کم و نه زیاد است. مهم آنکه به سوالی پاسخ داده که در آثار تحقیقی دیگران به آن پرداخته نشده است. موضوع بسیار حائز اهمیت است و جای خالی آن در میان تحقیقات پیشین به شدت محسوس است. از طرفی موضوع هم موضوعی دشوار بوده و دسترسی به منابع از زحمات زیادی برخوردار بوده است که محقق به خوبی از عهده کار برآمده است.
منابع استفاده شده غنی است و نوع رفرنس دهی حاکی از این است که محقق همه منابع را دیده است، و با دقت همه آن ها را مقایسه نموده است.
پیشنهاد می شود که در تک تک مورخان یا منابعی که از مباهله سخن گفته اند، ریشه و مرجع خبر ، ثقه بودن یا نبودن از کتب حدیثی و تراجم استخراج شود بدین ترتیب نتیجه برآمده متقن تر خواهد بود. برخی ازر این منابع در دوره های تاریخی اموی و عباسی نوشته شده است و این امر قطعا در موضع گیری آن ها تاثیر داشته است که باید مورد توجه و دقت قرار گیرد. نکته دیگر اینکه باید به شیعه و سنی بودن راویان باید توجه ویژه صورت می گرفت. نکته دیگر انتساب به قبائل عرب و اینکه آن قبائل به چه میزان به اسلام پایبند بودند، باید مورد مداقه قرار می گرفت، چراکه قطعا در نظریات حدیثی و فقهی ایشان موثر بوده است.
ارجاعات دقیق و مطابق استانداردهای وزارت علوم است. با توجه به اینکه در متن دیدگاه واقدی و ابن اسحاق نیز پرداخته شده است بهتر بود در عنوان مقاله نیز در کنار ابن هشام عنوان این نویسندگان نیز ذکر می شد.
جمع بندی مدیر علمی کرسی:
یکی از نکات مهم در بحث سیره نویسی بررسی وقایع تاریخی و کیفیت طرح آن در منابع تاریخی از قبیل منابع سیره نویسیان است. یکی از این منابع سیره ابن هشام است که از منابع مهم سیره نویسی است. رخداد مباهله همیکی از رخدادهای تاریخی برای شیعیان است که باید در منابع تاریخی مستند گردد. ولی برخی منابه تاریخی از پرداختن به آن خودداری کرده اند. ابن هشام با وجود رویکرد مثبت نسبت به اهل بیت نیز با وجود ذکر این رخداد ، اقوال مختلفی ذکر کرده که قابل تعلیل و بررسی است. احتمالات مختلفی در چرایی این نوع برخورد با این رخدا تاریخی مهم در سیره ابن هشام در نظر گرفته شده که تاثیر حکومت وقت بر نوع سیره نویسی و برخورد سیره نویسان ، جهت گیری کلامی و مذهبی از قوت بیشتری برخوردار است. به نظر ناقد اگر در این مقاله داستان به همراه بررسی سند روایات و در نظر گرفتن مذهب راویان و استفاده از تراجم در تحلیل احتمالات بررسی می شد، نتایج عمیق تری به جای می گذاشت.
کلید واژگان کرسی:
مباهله، سیره ابن هشام، منابع تاریخی، سیره نویسان نخستین
