به مناسبت هفته پژوهش نشست علمی- پژوهشی با عنوان «تعامل و همگرایی اخلاق و فقه در تعهدات و تکالیف زن و شوهر با تأکید بر مضمون آیه درجه» با حضور حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای جماعتی، عضو هیئت علمی دانشگاه و استاد حوزه روز پنج شنبه 29 آذر ماه 1403 در مدرسه علمیه تخصصی ریحانه النبی (سلام الله علیها) برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام و المسلمین جماعتی گفت: این بحث می‌تواند پاسخ به بسیاری از شبهاتی که در زمینه فقه شیعه و شاید فقه اسلامی وجود دارد، باشد و اینکه فقه اهل بیت چطور می تواند ظرفیت بزرگی در حل مسائل شرعی امروز داشته باشد. این بحث از مباحثی است که حوزه‌های علمیه و بعضی از علما و بزرگان هم به آن اهمیت دادند.
وی افزود: چالش‌هایی که امروزه از سوی بعضی از تجربه گرایان در فقه شیعه ایجاد شده است و بعضی از کسانی که مالکیت تشریعی خداوند را هنوز درک و فهم نکردند، امثال آقای شبستری، آقای ابوالقاسم فنایی، که بحث‌های خودشان را ادعا دارند که چه بسا فراتر از مباحث سروش است و نظراتی به فقه دارند که بعضی از به اصطلاح روشن فکران هم از همین‌ها استفاده کردند و احکامی از اسلام را زیر سوال بردند. و در این زمینه شبهه ایجاد کردن از جمله در خصوص احکام مربوط به فقه خانواده و مدیریت روابط زن و شوهر نسبت به احکام شرعی و اخلاقیاتی که وجود دارد. پس در واقع یکی از مباحث مهم، بررسی رابطه زنان و مردان با یکدیگر است. مخصوصا اگر دارای مسائل و مفاهیم مشترکی باشند و بر یکدیگر تاثیر بگذارند. بنابراین اخلاق و فقه به عنوان دو دانش رفتاری، دانشمندان دینی را در مسیر عمق بخشی به اجتهاد و استنباط احکام و نیز فهم تعامل ها و همپوشانی و همگرایی آن دو یاری می رساند.
حجت الاسلام و المسلمین جماعتی در ادامه اظهار داشت: برای نشان دادن این شیوه، می توان به آیه ی از قرآن که به برخی از تکالیف و حقوق زنان اشاره دارد تمسک کرد مانند آیه 228 سوره مبارکه بقره. فراز مورد نظر در اینجا «و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف و للرجال علیهن درجه» است. این فراز نخست بر همانندی حقوق و تکالیف زنان و مردان تاکید می کند ولی بعد از آن برای مردان گونه‌ای تفوق و برتری قائل است.
وی در ادامه افزود: با توجه به شواهد و ادله اخلاقی و فقهی به دست آمده است که اولا: مقصود از درجه جانب داری برای مرد نیست، بلکه به جهت مسئولیتی که خداوند به شوهر داده ایجاب می کند که شوهر باید با همسرش حسن معاشرت داشته و تعهدات و تکالیف مربوط به حالات جسمی و روحی او را رعایت نماید و در واقع همه حقوقش را از زن استیفا نکند و این درجه و منزلت اخلاقی و معنوی برای شوهر است.بنابراین سرپرستی مرد محدود است به مقررات شرعی و اخلاقی و مقید است به رعایت حقوق متقابل زن و وظایف مشترکی که هر یک از زن و مرد در تحکیم بنیاد خانواده به عهده دارند. ثانیا: میزان مثلیت و همانندی حقوق و تکالیف زن و مرد در خانواده و به تعبیری عدالت در نظام خانواده، باید با در نظر گرفتن مجموعه حقوق و تکالیف متناسب مورد مطالعه و نگرش قرار گیرد. زیرا شارع مقدس در تشریع حقوق و تکالیف یکی را بر دیگری برتری نداده بلکه تفاوت از لحاظ جسمی، روانی و احساسی بر پایه فطرت انسانی است. ایشان در پایان پس از تشریح مباحث بیان داشتند که: با توجه به نگرش تعامل اخلاق و فقه در مقام تشریع الهی و لوح محفوظ، در استنباط احکام مربوط به زن و شوهر، اگر بررسی های استنباطی چنین بنمایاند که میان احکام اخلاقی و فقهی در مقام اثبات و استنباط تعارض و ناسازگاری وجود دارد، می‌باید فرایند اجتهاد و فهم حکم شرعی مورد بازنگری قرار گیرد. به ویژه آنجا که فهم اجتهادی از طریق اجماع و شهرت فتوایی انجام گیرد. در این صورت احتمال این که برداشت ناقص و ناتمامی صورت گرفته، بعید نیست.
