پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکيده کاهش ارزش پول ناشی از تورم، بر همه تعهدات مالی اثر گذاشته است، یکی از واجبات مالی اسلام، خمس است که نیاز است تأثیر تورم بر آن بررسی شود؛ از نظر شیعه امامیه، هفت نوع از اموال، متعلق حکم خمس می باشد، که بنا بر اهمیت خمس ارباح مکاسب، بررسی تأثیر تورم بر آن ضروری تر از موارد دیگر می باشد. مبانی فقها پیرامون متعلقات خمس ارباح مکاسب، متفاوت است؛گروهی وجوب خمس را فقط در خصوص اکتساب برای صاحبان تجارت و زراعت و صنعت می دانند، برخی در اکتساب فقط سعی و طلب را شرط می دانند و عده ای متعلق خمس را مطلق درآمد و فائده بیان می دارند . فقهای امامیه با توجه به این مبانی، مسأله تاثیر تورم در احکام خمس را دائر مدار صدق عناوین «فایده» و «غنیمت»دانستند؛ و بر اساس آن در حالات مختلف ، احکام و نظرات خود را ارائه دادند و معیار فقها در محاسبه ی سود واقعی، «عرف» است. سود واقعی ارباح مکاسب، می تواند با توجه به معیار قرار دادن سود اسمی یا تورم اعلامی بانک مرکزی یا محاسبه کاهش ارزش ریال در برابر دلار و یا با ارزش طلا محاسبه شود و هم چنین در کسب و کارهای اقتصادی عواملی چون میزان خواب سرمایه تا راه اندازی کسب و کار؛ توانایی افزایش نرخ به اندازه تورم جهت حفظ حاشیه سود؛ سود ده بودن شرکت با توجه به نرخ استهلاک تجهیزات در محاسبه ی سود اثر دارد. پس در سنجش میزان «ربح» و «سود واقعی»، عوامل مختلف و معیارهای متفاوتی وجود دارد که بعضاً میزان سود به دست آمده با توجه به هر کدام از معیارها ، تفاوت چشمگیری دارد و صرف استدلال به رجوع به عرف در شرایط اقتصادی کنونی و جنگ اقتصادی نمی تواند کافی باشد و نیاز است در بحث محاسبه ی خمس ورود موضوعی داشت تا آنچه که بر عهده مکلف است برای او مشخص شود؛ چرا که اگر خمس واجب بر کاسبان و ثروتمندان متشرع جامعه، از نظر ایشان منطقی باشد، پرداخت خواهند کرد و جامعه از برکات پرداخت خمس بیش از گذشته بهره خواهد برد. واژه‌هاي كليدي: خمس، ارباح مکاسب ، پول، تورم.