با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد و با الهام از آموزههای دین مبین اسلام و پیروی از فرامین الهی در آیات مبارکه قرآن کریم که «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» میفرماید: «پس به بندگان من مژده بده! همان کسانى که گفتار را مى‌شنوند؛ آنگاه از بهترین آن پیروى مى‌کنند». در راستای اجرای منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی، در خصوص ضرورت راه اندازی کرسیهای مناظره، نقد، نظریه پردازی و آزاداندیشی کرسی پرسش و پاسخ با موضوع «فیلترینگ آری یا خیر؟!» در روز چهارشنبه 16/12/1402 در مدرسه علمیه کوثر قزوین برگزار شد.
ارکان کرسی امروز سرکار خانم هانیه رهنما (مدرس سواد رسانه و مربی فضای مجازی نسرا) به عنوان ارائه دهنده بحث، سرکار خانم شاهده طاهری (مسئول مرکز امور بانوان سازمان فضای مجازی سراج استان قزوین) به عنوان ناقد و ساره شیخی (معاون پژوهش حوزه علمیه کوثر قزوین) به عنوان مجری کارشناس در این جلسه نقش آفرینی کردند.
متن زیر خلاصه‌ای از مطالب ارائه شده در این کرسی است:
مجری کارشناس: فیلتـرینگ اینترنتی یا فیلتـرینگ، عبارت است از محدود کردن دسترسی کاربران اینترنت به وب‌گاه‌ها و خدمات اینترنتی که از دیدگاه متولیان فرهنگی و سیاسی هر کشور برای مصرف عموم مناسب نیست.
از طرف دیگر بخشی از عقب‌ماندگی و وابستگی فضای مجازی ایران، نشأت گرفته از ابهامات و پرسش‌هایی است که نه‌تنها ذهن عامه مردم، بلکه ذهن نخبگان و تصمیم‌گیران را به خود مشغول کرده است. این شبهات مانند سدی در برابر کسب مؤلفه‌های قدرت در عرصه فضای مجازی عمل می‌کنند.
از مباحث و مسائل مهم درباره فضای مجازی، موضوع مسدودسازی و فیلترینگ است. سوالات و شبهات درباره فیلتر برخی امکانات فضای مجازی، با توجه به شرایط خاصی که در نتیجه اغتشاشات اخیر در ایران شکل گرفت و دو سکوی مهم خارجی (اینستاگرام و واتساپ) مسدود گردید، گسترش یافت و با برخی پرسش‌های موردی و مصداقی ناظر به شرایط ایجاد شده همراه گردید.
در چنین شرایطی، بررسی شبهات کلی و موردی در زمینه فیلترینگ ضرورت و اولویت پیدا کرد از اینرو کرسی پرسش و پاسخ با موضوع فیلترینگ به نظر ضروری مینمود.
ارائه دهنده: ما صفر و صدی موافق فیلترینگ نیستیم زیرا موضوعی دو وجهی است.
یکی از دغدغههای خانواده‌ها بعد از رواج اینترنت، حفظ کودک و نوجوان خود در فضای مجاری بود و از آنجایی که در دوران ابتدایی کاربرد اینترنت در ایران استفاده از فیلترشکنها مرسوم نبود، تقریبا فضای امنی برای خانواده‌ها در این فضا برقرار بود. اتفاقا اغلب خانواده‌ها موافق بودند که محدودیتهایی باشد تا نوجوان در اینترنت هر فضایی را نبیند و درک نکند.
از یک جایی به بعد خانواده‌ها احساس خطر کردند که کودکانشان در محیط اینترنت هر چیزی را نبینند کودکان به دلیل سن کم و کنجکاوی زیاد وارد فضاهایی میشدند که برای آنها قابل درک نبود. اولین باری که فیلترینگ اتفاق افتاد بیشتر با این هدف بود. خانواده‌هایی که دغدغه حفظ کودکان خود را در این فضا داشتند ضمن اینکه میخواستند کودکانشان آزادانه در اینترنت جستجو کنند، نگران فضاهای نامناسب برای ایشان بودند در واقع فیلترینگ با این نیت در ایران شکل گرفت و خانواده‌ها با این موضوع مشکلی نداشتند؛ زیرا به این صورت فیلترشکن در دسترس کودکان و نوجوانان نبود و یک فضای نسبتاً امنی برای نوجوانان به وجود آمده بود.
اما با توجه به فضایی که الان در آن هستیم حتی بچه‌های متوسطه اوّل در فضاهایی مانند اینستاگرام حضور دارند و از آنجایی که نوجوان‌ها ذهن فعال و پویایی دارند بعد از قرار گرفتن در فضای اینترنت و پیشنهاداتی که در این فضا برای مخاطب بالا میآید، ممکن است مخاطب نوجوان و کودک در فضای مجازی از جاهایی سر در بیاورد که برای سن و شرایط وی مناسب نباشد.
خانم طاهری: در تأیید مقدماتی که خانم رهنما فرمودند ما دقیقاً مخالف مطلق و صد درصدی فیلترینگ نیستیم و موافق مطلق فیلترینگ هم نیستیم و هدف از اجرای این برنامه ایجاد یک نگاه دقیق‌تر و عمیق‌تری نسبت به فیلترینگ است برای آنکه بتوانیم در مورد آن بهتر صحبت کنیم، جستجو کنیم، پژوهش کنیم یا حتی کنشگری کنیم و در فضای مجازی مواجهه خودمان را کاملا آگاهانه در مقابل آن بدانیم.
به خاطر همین بخش‌های مختلف آن را بررسی خواهیم کرد و صحبت می‌کنیم.
در حوزه خانواده خوب بحث فیلترینگ می‌تواند تا حدی از حوزه سلبی کمک کند ولی یک آرامش خاطری به خانواده‌ها می‌دهد من باب اینکه بچه‌های ما دسترسی ندارند ولی در کنارش آمارها را که نگاه می‌کنیم این مسئله شاید تعداد خیلی محدودی از نوجوان‌ها و یا حتی اعضای خانواده را از فضای مجازی اینستاگرام، پیامرسانها و یا فضاهای آسیب‌زا دور کرده است، چون فضای وی پی ان که ایجاد شده خودش از اینترنت قبل از فیلترینگ آسیب‌های بیشتری دارد. هر چقدر سرعت اینترنت در کشور ما کم شد یا بعضی جاها سرعت را کم و ضعیف کردند، باز هم فیلترشکن‌های قوی‌تری به بازار آمد، به دلیل اینکه ما در معرض تهاجم هستیم.
فیلترشکنها ابزار شنود و حک شدهاند و غالبا بدون اینکه خانواده‌ها در جریان باشند بچهها به راحتی و به صورت پنهانی از فیلتر شکن استفاده می‌کنند.
از طرفی نگه داشتند افراد در محیط ایزوله غیر ممکن است، چون خانواده فکر می‌کند بچه را نگاه داشته در صورتی که به واسطه یک رها شدگی، بچهها از اون وضعیت قبل هم بدتر میشوند چرا که به هر حال هر کدام به وسیله دوستان یا ابزارهایی مانند فیلترشکن یا به وسیله ابزاری مثل فلش و کارت حافظه اطلاعات بین افراد رد و بدل میشود.
الان ما در مدارس دخترانه کسی را ندیدهایم که بگوید به واسطه فیلترینگ به اینستاگرام دسترسی ندارم. نهایت این بوده که بچه‌های برخی مدارس از جمله فرزانگان گفتند به دلیل اینکه درس و کنکور دارند خودشون را از این فضا فاصله دادهاند. یعنی یک خود کنترلی برای بعضی اتفاق افتاده که هیچ ربطی به فیلترینگ ندارد. همانطور که شهید مطهری میفرمایند ما باید هم پلیس درونی و هم پلیس بیرونی‌مان فعال باشد، متأسفانه به واسطۀ فیلترینگ و سیاستگذاری حاکمیتی، پلیس بیرونی فعال شده در حالی که پلیس درونی افراد فعال نیست. از اینرو فیلترینگ آن اتفاق مهم و تأثیرگذاری که باید باشد، نبوده و نیست.
از طرفی هم این قبح فیلترشکن از بین رفته است. یعنی شما تصور بفرمائید که ما همه به بچههایمان آموزش میدهیم که قانون‌شکنی جرم است ولی در فضای خانواده وقتی به هم میرسیم، میپرسیم: «فیلترشکن جدید دارید؟ فیلتر شکن خوب چی دارید؟» با اینکه میدانیم اینکار قانونی نیست ولی باعث پرورش آن شدهایم. باز از بعد حاکمیتی اشکالاتی به این امر وارد است و هم در فضای خانوادگی آسیبهایی را خواهد داشت.
خانم رهنما: بحث دیگری که لازم است اینجا گفته شود این است که فیلترینگ فقط مخصوص کشور ایران نیست بلکه در کشورهایی از جمله چین، کره شمالی بالاترین سطح فیلترینگ را دارند تا جایی که مردم این کشورها به هیچ اپی غیر از اپلیکیشنهای کشور خودشان دسترسی ندارند و نمیتوانند از ابزارهای کشورهای دیگر استفاده کنند و کاملا به صورت صفر و صدی فیلتر هستند.
یک بحث دیگری که به فیلترینگ ایران انتقاد می‌کنند این است که با فیلترینگ اینستاگرام اقتصاد خیلی ضربه خورد. ولی این موضوع از جنبه دیگر قابل بررسی است زیرا در صورتی که ما احساس نیاز نکنیم در برخی زمینهها پیشرفتی نمیکنیم. تا وقتی که ما احساس نکنیم میتوانیم مستقل از اپهای خارجی فعالیت اقتصادی انجام دهیم آن اتفاق خوب برایمان نمیافتد.
از سال گذشته تا کنون در پیامرسانهای داخلی رشد چشمگیری داشتیم و از آنجایی که همه از پیام رسانهای خارجی استفاده میکردند، پیام رسانهای داخلی رشد چندانی نداشتند. در صورتی که از پارسال تا امسال پیام رسان ایتا که تا قبل از فیلتر دو میلیون کاربر را به سختی تأمین میکرد در حال حاضر دارای 30 میلیون کاربر است، به دلیل ورود مردم به این پیام رسان سرورهایشان زیاد شد و قابلیتهای اپهای داخلی بالا میرفت. حضور ما در اپهای داخلی باعث شد تا کیفیت آنها هم اضافه شود.
در اقتصاد هم همین اتفاق افتاد که متأسفانه فیلترشکنها نگذاشتند کار به سرانجام برسد، چون به محض اینکه فیلترینگ اینستاگرام انجام شد یک سری از اقتصادهای خانگی آمدند و صفحات خود را به ربینو منتقل کردند. ربینو فضایی شبیه اینستا بود که مردم بتوانند محصول و خدمات خود را ارائه بکنند. فضای اقتصادی در حال انتقال به اپ داخلی بود که ویپیانها کار را خراب کردند و دوباره مردم به اینستاگرام برگشتند.
خوب اگر ما همانطور که باعث رشد پیامرسان ایتا شدیم، میماندیم در فضای اپ داخلیمان و اپ‌هامان را حمایت میکردیم الان این صفحات رشد میکردند و میتوانستند با صفحات مشابه خود رقابت کنند. ولی متاسفانه این فیلترشکنها مانع شدند تا این فیلترینگ در مسیر ارتقاء برنامههای داخلی نقش خود را بازی کنند.
خانم طاهری: سوالی که برای بنده پیش آمده این است که ضریب نفوذ شبکههای اجتماعی در کشور ما 71% است از بین این افرادی که در این فضا ورود کردند تعداد کاربرهای اینستاگرام 45 میلیون نفر است با توجه به اینکه ما یک تزی داریم که معمولا اگر بخواهیم یک قورباغه را بپزیم باید آرام آرام این اتفاق بیفتد، ما قبول داریم پلتفرمهای خوبی برای ما ایجاد شده مثلا میگوییم ایتا از قبل خیلی بهتر شده، در فضای اقتصادی بگوییم پلتفرم با سلام واقعا خوب کار می‌کند و حتی می‌تواند خیلی بهتر و قابل قبولتر هم باشد، ولی این 45 میلیون نفر کاربر اینستاگرام که در این فضا زیست کردند و واقعا جزئی از زندگی آنهاست و دارند در این فضا نفس میکشند تکلیفشان چیست؟ در مقابل اینکه پلتفرمهای داخلی روبیکا و با سلام هست (بعد اقتصادی را در نظر میگیرم) حتی ایتا می‌تواند کانالهایی داشته باشد این جذابیت و قابلیت پلتفرمهای داخلی به شکلی هست که بتواند افراد را از اینستاگرام به اپهای داخلی کوچ بدهد؟ آیا برای این 45 میلیون نفر باید این روش اعمال میشد؟ که در لحظه بدون هیچ اقناعی باید کات میخورد و یک فیلترینگ اجباری صورت میگرفت؟ و مردم را مجبور به حضور در فضای اپ داخلی کرد؟ تکلیف این 45 میلیون نفر چه میشود؟
یک سری اتفاقات این شکلی که وجود دارد، نمیشود بدون اقناع مردم برای اینکه آنها بپذیرند یک جذابیتی ایجاد بشود و یک دفعه اتفاق بیفتد، الان کره جنوبی پلتفرمهای جذابی ارائه داده که به واسطۀ جذابیتهای آنها مردم از این پلتفرمها استفاده می‌کنند و در کنارش این فضا باز هست و همه آسیبهایش را میدانند مثل آسیبهایی که یک سیگار دارد، آسیبهایی که یک کنسرو دارد که معمولا گفته و تبیین میشود تا مردم انتخاب بکنند تا یک خود کنترلی اتفاق بیفتد. متأسفانه ما در سیاستگذاری حاکمیتی‌مان انتخاب هم نداریم و مردم را در مواجهه با یک انتخاب اجباری قرار دادیم.
ارائه دهنده: این رابطۀ پیشرفت و جذاب شدن که شما میفرمایید یک رابطۀ دو سویه است یعنی اگر در کالاها مثال بزنیم همیشه میگفتند که کالاهای ژاپن بدترین کیفیت را در لوازم خانگی داشت در حالی که الان غول لوازم خانگی شده، مردم ژاپن با اینکه کالاهای‌شان کمترین کیفیت را داشت به دلیل عرق به وطن و به دلیل اینکه برایشان رشد و پیشرفت کشورشان مهم بود حاضر بودند ژاپنی بخرند، خراب بشود و دوباره ژاپنی بخرند تا این مراحل پیشرفت را به صورت پلکانی پشت سر بگذارند. همین کار مردم باعث شد که ژاپن الان ژاپن بشود و اگر مردم ژاپن اینطور برخورد نمیکردند ژاپن هیچوقت ژاپن نمیشد. اگر مردم به دنبال این نبودند که این رشد قدم به قدم بالا میرود، من تحمل کنم همه چی درست میشود، آن اتفاق خوبه میافتد هیچ وقت ژاپن پیشرفت نمیکرد. مثل ایران میشد در کالاهای ایرانی این همه سال در این 45 سال فضا داشتیم تا کیفیت‌مان را گسترش بدهیم ولی از آنجایی که مردم ما ژاپنی میخریدند این فرصت در کشور ایجاد نشد. در سالهای اخیر با صحبتهایی که حضرت آقا داشتند درباره حمایت از کالاهای داخلی خدا را شکر مردم تا حدودی و مسئولین هم تا حدودی این کیفیت را ارتقاء دادند. باز پله، پله ما یک شبه ژاپن نمیشویم.
طبیعتاً اپ داخلی هم یک کالای داخلی است، یک کالای ایرانی، ما برای اینکه از آن حمایت کنیم، رشدش بدهیم باید در آن حضور داشته باشیم. باید برویم تا نقصانهایش در بیاید، نیاز سنجی بشود، که ما الان چه نیاز داریم؟ چه برایمان جذاب است تا آن اپ ارتقاء پیدا کند!
ناقد: این سرعت رشد و ارتقائی که اپهای ایرانی دارند به نظر شما قابل قبول است؟ از حیث حاکمیت و اینکه میزان اقناع مردم و تغییری که در فضای عمومی جامعه دارد؟ مثل همان کالای ایرانی، کالای ایرانی کی یک‌دفعه مطرح شد که همه بیاید بخرید؟ زمانیکه حضرت آقا دوباره واقعا قیام کردند، سر فضای مجازی هم همین است یعنی ایشان تا زمانیکه بحث شبکه ملی اطلاعات را مطرح نکرده بودند، بحث فضای مجازی و تاراندن دشمن را مطرح نکرده بودند الحق و الانصاف خیلی از دوستان ورود نمیکردند. آیا این میزان رشدی که الان دارند و نگاهی که حاکمیت ایجاد کرده برای همراه کردن مردم به نظر شما کافی است که بتواند با شبکههای خارجی رویارویی کند؟
رهنما: صد در صد کافی نیست یعنی آن فرهنگسازی اوّل باید اتفاق بیفتد مردم باید خودشان به این نقطه برسند. ما چطور توانستیم ایتا را به اینجا برسانیم که الان هست؟ به نظر من کیفیت ایتا الان با تلگرام برابری می‌کند یعنی حتی فضای آن طوری مشابه تلگرام طراحی شده که کسانی هم که معتاد به تلگرام هستند این اعتیادشان را برآورده کند. مثلا اگر میخواهند دنبال چیزی بگردند همان‌جایی پیدایش کنند که در تلگرام پیدایش می‌کنند. یک همچین فضایی را ما تجربه کردهایم که این پیشرفته اتفاق میافتد؛ ولی مردم باید به این ایمان بیاورند که من توانستم ایتا را با حضورم ارتقاء بدهم طبیعتا با حضورم در اپهای دیگر هم این اتفاق خوب برایشان میافتد. ولی متأسفانه این موضوع هنوز بین مردم جا نیفتاده است.
ناقد: پس قبول دارید که بحث فرهنگ و اقناع و آن نگاه حاکمیتی هنوز اتفاق نیفتاده است؟؟!
یکی از حضار: ببخشید روبیکا که مثلا یک اپ ایرانی است بعضی وقتها خیلی بدتر از اینستاگرام عمل می‌کند؟
ارائه دهنده: حقیقتاً من احساس میکنم کسانی که دارند روبیکا را مدیریت می‌کنند با تفکری که خانم طاهری میگویند پیش میروند! یعنی دنبال این هستند که آن جذابیت از بین نرود. طبیعتاً اگر روبیکا بخواهد مثلاً مثل ایتا باشد (پارسال یکی از دوستان ما میگفت وقتی وارد اینستاگرام میشویم فکر می‌کنیم هر آن ممکن است انقلاب شود، وقتی وارد ایتا میشویم فکر می‌کنیم همین فردا امام زمان ظهور می‌کند!)
یعنی یک فضای کاملا صفر و صدی طبیعتاً برای اینکه این اتفاق نیفتد و آن جذابیتی که خانم طاهری مد نظرشان است در روبیکا بماند مجبورند بیایند بگویند ما در روبیکا فیلترینگ را اعمال نکردیم، چون اگر مردم احساس کنند که روبیکا هم یک فضای بسته و محدود است که حتی ممکن است فرد مورد پیگرد قضایی قرار بگیرد، طبیعتا کسی حاضر نیست به این فضا وارد شود!
خانم طاهری: ببینید بحث جذابیتی که بنده مطرح میکنم از حیث ابزار است نه از حیث محتوا، روبیکا متأسفانه از فضای نظارتی در حال آسیب است یعنی ما روبیکا را اینجا داریم که هم بتوانیم بخش اقتصادی‌مان و هم بخش فضای اجتماعی‌مان یعنی آن جذابیتی که فضای تصویری برای انتقال یک پیام دارد را استفاده بکنیم، بالای سرش باید یک نظارت قویای باشد که در آن محتوای منفی منتقل نشود. آن محتوای منفی بحث جذابیت نیست خانم رهنما! من از حیث ابزار میگویم حتی در مورد اپ شاد هم همین مشکل هست متأسفانه به خاطر باگهایی که دارد، اپ شاد خیلی راحت در شبکه پویا (رسانه ملی) با هر پویشی که بخواهند راه بیندازند معرفی میشود ولی سامانه شاد به طور قطع دارم به شما میگویم انقدر باگهای بزرگی دارد که متأسفانه چندین مرتبه گزارش داده شده که کانالهای مستهجن در آن بالا آمده و نوجوان‌ها را به آن کانالها اضافه کردهاند. این باگها متاسفانه هنوز برطرف نشده است ولی دارد بهتر میشود، روبیکا هم قطعا تا زمانیکه آن نظارت با نگاه اسلامی- ایرانی بر آن احاطه نشود قطعا مسائل و مشکلاتش را دارد.
من عرضم در بحث حاکمیت همین است که یک مقدار سیاستگذاریهای ما انجام نشده است. یعنی حضرت آقا مدام میگویند شبکه ملی اطلاعات، ولی فقط روی عنوان مانده و اجرا نمیشود اما بحث جذابیت که دارم عرض میکنم خدمتتان از حیث کاربری است. قطعا ایتا هیچوقت نمیتواند با وضعیت حاضر خود در مقابل تلگرام قد علم کند. ما اگر همین الان که بخواهیم وارد ایتا بشویم پیامک که میدهیم دائم در حال لود شدن است. ولی در تلگرام ابزارهای بسیار زیادی در هر لحظه که وارد تلگرام میشویم میبینیم. آنقدر دسترسیها در آن زیاد شده است. تلگرام را نمیتوانید یک پیامرسان صرف تلقی کنید زیرا در حال حاضر تلگرام یک رسانه شده است.
با سلام الان یک پلتفرم خوبی است چرا؟ چون واقعا تعاملی است یعنی شما هم فضای تصویر را دارید، هم فضای فیلم را دارید، هم فضای تعامل کامل با آن حجرهدار را دارید و میتوانید یک فضای اقتصادی خیلی خوبی در کسب و کارهای خرد خانگی داشته باشید و این می‌تواند اگر حمایت بشود ارتقاء پیدا بکند، مدیر عامل با سلام نزد حضرت آقا صحبت کرد و واقعا کارشان قابل تقدیر است ولی شما مثلا بیاید اپ دیوار را در نظر بگیرید چقدر الان آسیب دارد؟
ما در بحث سیاستگذاریهایمان متاسفانه اشکال داریم قطعا اپلیکیشنهای داخلیمان خیلی می‌تواند ارتقاء پیدا کند اما متأسفانه به دلایل مختلف هم روبیکا هم ایتا و امثالهم هنوز نتوانستند آن سرعت رشدی که باید داشته باشند که بتواند آن جذابیت را ایجاد بکند که ما رشد بکنیم. مثلا آپارات توانسته است. با سلام تا حدی توانسته است و سرعت رشد خیلی خوبی دارد ولی چرا ایتا دارد درجا می‌زند؟ واقعا به نظر من روبیکا تا یه حد خیلی زیادی دارد درجا می‌زند! می‌تواند و باید بتواند اما نتوانسته خودش را برساند حتی نزدیک آن بکند.
اما ما از این‌طرف یک چیزی به اسم فیلترینگ داریم که اعتماد مردم از حاکمیت را دچار ضعف کرده است.
سوال حضار: یکی از شبهاتی که ایجاد شد در زمینه فیلترینگ گفتند که اپهای ایرانی جاسوسی هستند یعنی ما فعالیتی در آن بکنیم نظارت میشویم در صورتی که در تلگرام و اینستاگرام اینطور نیست! مشکل بعدی که بعد از فیلترینگ داریم محتواهای آموزشی که در فضای یوتیوپ و در فضای اینستاگرام هست در فضاها ایرانی و اپهای ایرانی دیده نمیشود؟ یعنی واقعا کسی که میخواهد یک بهرۀ حرفهای ببرد و حرفهاش را ارتقاء بدهد در اپهای ایرانی به نتیجه نمیرسد چون حالا آن تولید کننده فیلمش در اپها نیست یا اصلا آن حرفه در ایران رشد قابل توجهی نداشته، دسترسی افراد به دنیا کم میشود خوب این موضوع را چه طور پاسخ میدهید؟!
خانم رهنما: ما ناچاریم یک چیزهایی را تا حدودی فدای چیزهای دیگر بکنیم. بحث امنیت که یکی از دوستان‌مان گفتند در فضای جهانی که بخواهیم در نظر بگیریم واقعا اطلاعات و دیتاهایی که ما داریم، بسیار چیز مهم و محرمانهای است من این موضوع را وقتی سرکلاس میگویم بچهها میپرسند:«خانم مگه من توی پیجم چی دارم؟ نهایتا یک عکس بیحجاب خودمه به چه درد اونها میخوره؟ اینکه کجا رفتم؟ با دوستام چه کار کردیم چه اطلاعات خطرناکی داره که میخواد جاسوسی بشه از من؟» من همیشه به بچهها میگویم بچهها این بحث امنیت دادهها، فرد به فرد شاید بیارزش باشد، شاید اطلاعات ایشان به تنهایی به درد کسی نخورد، اطلاعات شما، شما همه تک به تک شاید اطلاعات خیلی مهمی نداشته باشیم ولی وقتی این دیتاها جمع میشوند، میشوند یک بیگ دیتا، دیگر پر از اطلاعات است، یعنی یک سرویس جاسوسی اگر بیاید شما فکر می‌کنید اینستاگرام را رایگان دارید استفاده می‌کنید پس اینستاگرام درآمدش از کجاست؟ چرا دارد خیرات می‌کند؟ چرا دارد رایگان به شما خدمات ارائه می‌دهد؟
طبیعتا این اپها مهمترین بخش درآمدشان را از جاسوسی به دست میآروند! جاسوسی نه به این معنا که خودشان یک سیستم جاسوسیاند نه اینها اطلاعات و دیتاهایی را که دارند، میفروشند. میفروشند به سازمانهای جاسوسی یعنی مثلا به فرض موساد میخواهد راجع به ایرانیها بیشتر بداند اینکه ایرانیها را چه چیزی خوشحال می‌کند؟ چه چیزی ناراحت می‌کند؟ وقتی ایرانیها میخواهند به گردش بروند کجا را همۀشان دوست دارند؟ خیلی اطلاعات به ظاهر سادهای است ولی آن ژنوم ما ایرانیها را، آن فرهنگ ما را، آن آداب و رسوم ما را، تفکرات مردمان ما را، اینکه چه چیزی مردم ما را عصبی می‌کند؟ وقتی سر بنزین برنامهریزی می‌کنند که بنزین را گران کنند، که یک‌دفعه یک اغتشاشی در ایران به وجود میآید، این را از کجا میفهمند؟ از همان دیتاهایی که به دست آوردند راجع به مردم ایران که واقعا قیمت بنزین برای مردم ایران مهم است چون اهل گردش و سفر و مسافرت شمال و اینها هستند و قیمت بنزین در زندگی و خوش گذرونی‌شان تأثیر میگذارد اینکه کسی بخواهد دست بگذارد روی کشور ما و آسیب مستقیم به ما بزند به صورت فرهنگی نه به صورت نظامی، این دیتاها خیلی کمکش می‌کند و ما با حضورمان به هر بهانه‌ای به بهانه حرفهای کار کردن به بهانه امکانات بیشتر، اطلاعات حرفهای و ویدئوهای آموزشی حرفهای، داریم یک ریسک بزرگی را انجام میدهیم که این اطلاعات و دیتاهای گستردمان را در اختیار سرویسهای جاسوسی قرار میدهیم و آنها به راحتی با شناختن ما و تفکرات و عقاید و سبک زندگیمان میتوانند هر طور دلشان خواست با ما بازی کنند. از هر نقطهای که دلشان خواست به ما ضربه بزنند. چون از ما شناخت کامل دارند بعضی وقتها تعجب می‌کنیم که اسرائیل میداند که چه چیزی آسیب بیشتری به ایران می‌زند؟ کی به سراغ حجاب برود؟ کی به سراغ بنزین برود؟ کی به سراغ رأیگیری برود ... تمام این اتفاقاتی که میچینند برای کشور ما و امنیت کشور ما از همان جا منشأ گرفتند یعنی مثل اینکه یک همه پرسی انجام داده باشند، خانم طاهری میگویند 45 میلیون نفر در اینستاگرام کاربر داریم! شما اطلاعات 45 میلیون نفر را وقتی داشته باشید به راحتی میتوانید بگویید که در این کشور غالب مردم چه تفکراتی دارند؟ چه چیزی آنها را اذیت می‌کند؟ چه چیزی خوشحال‌شان می‌کند؟ که من بروم دست روی آنها بگذارم برای اذیت کردن.
خانم طاهری شما بفرمایید ما توی اپ خارجی که هستیم چه طور میتوانیم این اطلاعات‌مان را در اختیار آنها قرار ندهیم؟ و جلوی این آسیب را بگیریم؟
خانم طاهری: از هیچ طریقی نمیشود به طور قطع؛ یعنی واقعا این بحث بیگدیتاها، الان کدامیک از شما عزیزان با اپ تیک‌تاک کار کردهاید؟ یا نسبت به آن اطلاع دارید؟ تیک‌تاک یک اپلیکیشن بسیار جذاب برای نوجوانهاست که خیلی به آن تمایل دارند زیرا مدام کلیپهای خیلی کوتاه و جذاب ویدئویی از خودشان درست می‌کنند (15 ثانیه) منتشر می‌کنند، چرا به نظر شما چند وقت پیش یک دادگاه ویژه تیک‌تاک در کنگره امریکا برگزار شد؟
من صحبتهای خانم رهنما را کاملا تأیید میکنم در این حوزه چون ما با هم همکار هستیم در حوزه فضای مجازی واقعا بحث بیگ دیتاها انقدر اهمیت دارد که کشوری مثل امریکا نمیتواند زیر بار این برود که اپلیکیشن تیک‌تاک که برای خودش نیست (برای کشور چین است) سرورش در کشور خودش نیست بیاید در آمریکا آزادانه توسط خانواده و نوجوانهایش استفاده بشود. دلیل اینکه این جلسه دادگاه را برگزار کرد فقط همین بود که یک جوری تیک‌تاک را از فضای کشورش با یک سری دلایل واهی بیرون کند. شما ببینید، شما دادگاه را نگاه بکنید آن کسی که دارد حرف می‌زند حتی اجازه صحبت کردن را به مدیر عامل تیک‌تاک نمی‌دهد و فقط پشت سر هم برچسب می‌زند. در صورتی که دادگاه قبلی زاکربرگ بود در مورد قوانینی که اینستاگرام و توئیتر از آن تخطی کرده بودند حرفش این بود که شماها مثلا فلان محتوا را فروختید و نباید اینکار را بکنید. زاکربرگ هم آنجا اعتراف کرد و بعدش تأیید کرد و تعهد داد که اینکار را نکند چرا زاکربرگ آنجا دارد تعهد می‌دهد ولی به کشور ما این تعهد رو نمی‌دهد؟ (من الان یکم اومدم توی زمین شما ولی بحث داره پیش می‌ره)
یک قانونی داریم در اتحادیه اروپا به اسم «جی دی پی آر» این قانون چه میگوید؟ میگوید که پلتفرمهایی که توی شرکت متا هست مثل اینستاگرام، فیس بوک و اینها حق ندارند اطلاعات کاربری را بفروشند و حق ندارند اگر در کشور من یک خبری بواسطه یک اکانتی منتشر میشود، حق ندارند که جلوی آن را نگیرند. ولی این قانون شامل حال من، شامل حال کشور من نمیشود اصلا اجرایش نمیکنند و ارتباط ما با پلتفرمها کاملا یک طرفه است و این دفتر پاسخگویی که همه داد میزنند و مطالبه می‌کنند در کشور ما اصلا کسی زیر بارش نمیرود که بخواهند این دفتر پاسخگویی را برگزار بکنند و برپا بکنند.
یکی از دلایل فیلترینگ همین است که در کشور ما دفتر پاسخگویی نیست و پلتفرمها به اختیار خود از اطلاعات کاربران ما بهره‌برداری می‌کنند. اما چرا میگویم فیلترینگ دارد سرمایه اجتماعی را می‌سوزاند! اعتماد را سلب می‌کند؟
حرف ایشان حرفی که عرض کردم خدمتتان چون برای مردم ما تبیین نمیشود، بحث بیگ دیتاها! وقتی در مدرسه این بحث مطرح میشود، بچهها واقعا با دهان باز به ما نگاه می‌کنند و میگویند: «خانم مگه میشه؟» بله میشود! تحریمهایی که دارد اتفاق میافتد از کجا اینها انقدر دقیق نقطهزنی می‌کنند؟ نیازهای ما را کاملا در این بیگ دیتاهاشان بررسی کردند و درآرودند، دقیقا نقطهزنی می‌کنند. آنجایی که ما اشکال داریم، آنجایی که حساسیم، بنزین، جاده شمال، جوجه کباب که یک دفعه مرغ قیمتش بالا پایین میشود و ...، اینها میدانند، ایرانی چه چیزی لازم دارد، اینها میدانند که مسئله داروی ما کجا آسیب دارد؟ کجا مشکل دارد بر اساس همین تعاملاتی که ما داریم. ولی چقدر مردم ما این را میدانند؟ نه نمی‌دانند.
الان یکی از بحثهای ما بحث شما عزیزان است بحث شما کنشگران عرصه فرهنگ که به واسطه فیلترینگ چه اتفاقی برای ما افتاد؟ ما الان شبکه اجتماعی‌مان فیلتر است. ما صحنه را خالی کردیم عزیزان. از نظر فقهی هم بنده استفتاء کردم گفتند فعالین فرهنگی میتوانند کسانی که فعالانه نه علافانه (خیلی عامیانه بگم) میتوانند در این فضا حضور داشته باشند. پیج آقا را ببینید که البته اینستاگرام بست. اکانت خامنهای داتآیآر توی توئیتر فعالانه دارد فعالیت می‌کند، ما کجاییم الان؟! بچهها این فیلترینگ باعث شد که خود بچه‌های مذهبی هم عقبنشینی بکنند همه ما ایتایی شدیم.
مجری کارشناس: خود این الان یک مسئله است خانم طاهری. مردم میگویند که جایی که فیلتر شده رئیس جمهور هست، نماینده مجلس هست، رهبر هست مردم این را نمیتوانند قبول کنند. میگویند اگر فیلتر است برای همه فیلتر است، اگر فیلتر نیست چرا دسترسی مردم قطع شده؟ ما انگار یک شبهه درست کردیم، ما فیلتر کردیم که فیلترشکن بفروشیم. مردم واقعا اینطور داستان را میبینند. ما میدانیم به عنوان کنشگران اجتماعی که ضرر فضای باز مجازی بیشتر از ضرر فیلترینگ آن است و اگر اتفاقی افتاده برای ماها اگر اتفاقی افتاده برای بچه‌های ما به واسطۀ همین استفاده از فیلترشکنها و ورود مجدد به فضای مجازی است. در 45 سال انقلاب یک زمین زارعی را به ما دادند که ما سعی کردیم در آن زارعت کنیم و محصول خوب و محصول امام زمانی تولید کنیم، ولی جلوی آفتهایی که وارد زمین‌مان میشد را نگرفتیم آفتها از وقتی که فضای مجازی شروع شد و گسترش پیدا کرد از همان موقع آفتها مشغول کارکردن و خرابکاری در زمینهای ما بودند و ما غافل. چرا بچهها و نوجوانهای ما در اغتشاش گذشته بیشترین آمار حضور را داشتند به خاطر اینکه بدون اطلاعات اولیه وارد یک محیط بازی میشوند که بعد نمیتوانند جمعش کنند ذهنشان آمادگی لازم را ندارد همان محصول آفت زده است که ما بعدا نمیدانیم چه کار باید با آنها بکنیم.
بهترین راهکار برای جلوگیری از آفتهای فضای مجازی فیلترینگ است ولی اینکه ما چطور مدیریت کنیم که باز این فیلترشکنها کار را بد از بدتر نکند این قضیه و این اتفاق هنوز در کشور نیفتاده است.
در نهایت میتوان گفت بحث فیلترینگ یک بحث کاملا دو طرفه است هم فایده دارد هم ضرر. همۀ آدمهایی که ما میشناسیم قطعا از فیلترشکن استفاده نمیکنند. یعنی فیلترشکن توانسته است یک بخشی از جامعه را کنترل کند. ولی آیا شامل حال همه شده است؟ نه. کسانی که از فیلترشکن استفاده می‌کنند هم گروهی ممکن است دچار آسیب‌های غیرقابل جبران شوند و گروهی هم ممکن است این اتفاق برایشان پیش نیاید.
یعنی تا الان خود فیلتر به خاطر ضرر و فوایدش جامعه را به دو گروه تقسیم کرده است، گروهی که از فیلترشکن استفاده می‌کنند و گروهی که از فیلترشکن استفاده نمیکنند.
گروهی که از فیلترشکن ها استفاده می کنند باز به دو گروه تقسیم میشوند گروهی که هر چیزی را دنبال نمیکنند، یعنی با پلیس درونی از فیلترشکنها استفاده می‌کنند پس در خروجی فیلترشکن باز هم کنترل هست اینکه این کنترل مطلوب است یا نیست، همه با آن موافق هستند یا نه؟ قطعا همه با آن موافق نیستند. امیدواریم که این نظارت حاکمیتی درست بشود.
همزمان که در همه کشورها بسته به سیاست ها و ذائقه هایشان از فیلترینگ استفاده می کنند ما چرا مسئله فیلترینگمان حاد و شده به خاطر اینکه دشمن از حساسیت های مردم ما خبر دارد و دائم آنها را تحریک کرده، اطلاعات درست به ایشان نمی‌دهد.
ان شاء الله با انجام روشنگری هایی که توسط فعالین فرهنگی انجام می شود این موضوع برای مردم تبیین شده و شبهه فیلترینگ به صورت کامل رفع بشود و همه ما درصدد پیشرفت و موفقیت دین، کشور و در نهایت خودمان باشیم.
