پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

محتوا - بولتون میزگرد علمی پژوهشی:

موضوع: «هویت طلبگی و افزایش جمعیت؛ چالش ها و راهکارها»

استان :  البرز   

شهر : هشتگرد   

مدارس­علمیه: کریمه اهل بیت فاطمه معصومه(س) و بقیة الله الأعظم (عج) 

  اساتید ارائه دهنده:

1. سرکارخانم حاجی اسماعیلی (عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده قم)

2. سرکارخانم کارپرور (استاد پژوهشکده زن و خانواده قم)

کارشناس مجری: سرکار خانم میرزایی (استاد پژوهشکده زن و خانواده قم)

چکیده نظرات ارائه دهنده اول

هویت طلبگی یعنی مجموعه ای از اوصاف، عواطف و ویژگی هایی که یک طلبه را متمایز از سایر افراد می کند. پس هویت طلبگی می تواند سبک زندگی خاصی باشد که علاوه بر اینکه نوع زندگی فرد طلبه را مشخص می کند، تأثیر اجتماعی نیز خواهد داشت.

اصلِ فرزند آوری و تعداد فرزندان در گذشته جزء شأن و هویت طلبگی و معیار و تربیت فرزند دغدغه ی طلبه بود. در زمان جنگ تحمیلی بر اساس حکم ثانوی اجازه کنترل بارداری توسط فقها صادر شد . طلاب همانند سایر مردم به این حکم پایبند بودند؛ اما چالش فرزندآوری برای طلاب با اعلام بحران جمعیت در نظام اسلامی شروع شد. از جمله دلایل این بحران را می توان در وجود وسایل پیشگیری از بارداری و تغییر سبک زندگی جامعه به سوی آسان گزینی و فرزند کمتر دانست. طلبه با پیدایش چنین شرایطی با دوگانگیِ عمل به عرف قبلی جامعه و یا تغییر سبک زندگی مواجه گردید. از این رو لازم است طلبه در این زمینه الگوی مناسبی داشته باشد که به هویت وی خدشه وارد نکند.

اما به دو دلیل نمی توان برای طلاب یک الگوی ثابت در فرزندآوری و تعیین تعداد فرزندان ارائه داد: 1. محروم کردن طلابی که توانایی  فرزندآوری بیشتر دارند 2. بحران و سرخوردگی طلابی که با وجود مشکلات مالی و جسمی تنها توانایی داشتن تعداد فرزند کمتری را دارا هستند. از این رو باید سراغ اصول اسلام رفت. برای مثال باید با پرورش و رشد اعتقاد و ایمان، از بانوی طلبه ای که توانایی بارداری و فرزند آوری ندارد بتوان در زمینه گفتمان و دعوت به فرزند آوری بهره برد. به معنای دیگر اصل، اصلاح اندیشه است. نگاه دینی به هویت طلبگی بنا بر فطرت انسانی این است که اگر در مسیر صحیح متناسب با فطرت خویش قرار گیرد، به سعادت ابدی خواهد رسید. از این رو فرزند آوری به چهار دلیل می تواند بخشی از گرایش فطری انسان را متبلور کند: میل به جاودانگی؛ میل به فضیلت طلبی؛ میل به خلاقیت و نوآوری؛ میل به پرستش.

چکیده نظرات ارائه­دهنده دوم

طرح سیاست های کنترل جمعیت از عصر رژیم پهلوی و اقدامات ویژه آنان در این زمینه آغاز شد. البته این سیاست از سوی دولت ها بعد از انقلاب نیز به اقتضای شرایط تا به امروز اتخاد گردید.

ابعاد جامعه شناختی مسئله وجوه مختلفی دارد. گسترش عدم تمایل به فرزند آوری را می توان در عوامل مختلفی بررسی کرد. عوامل کلان آن همانند تغییر بنیادی در سبک زندگی و عوامل ساختاری همچون گسترش تحصیلات زنان تا سطح عالیه و بازاندیشی آنان در رابطه با مشارکت بیشتر در نقش های اجتماعی؛ دغدغه های تربیت فرزند برای قشر طلبه با وجود آسیب های اجتماعی و مسائل خطر آفرین رسانه ها و محتوای نامناسب در فضای مجازی و تبدیل شدن تربیت به یک مهارت سخت و پیچیده ؛ مهاجرت از روستا به شهرها و ایجاد منازلی به شکل آپارتمان های کوچک که تنها خانواده های کم فرزند می توانند در آن سکونت یابند؛ افزایش جمعیت طلاق و ایجاد نوعی بی اعتمادی عمومی نسبت به دوام و بقای زندگی؛ و عوامل خُردی از جمله: تغییر نگرش نسبت به ازدواج؛ میل به فرد گرایی و لذت طلبی؛ مصرف گرایی؛

 البته در جامعه اسلامی اصول ارزش شناختی را اسلام تعیین می کند نه جامعه ؛ این اصول دو قسم اند، قناعت و خویشتن داری و پرهیز از زندگی لهوی. شخصی که قناعت و خویشتن داری را اصول زندگی خود قرار ندهد، درگیر کثرت گراییِ ناشی از سبک زندگی مصرف گرایی موجود، تمرکززدایی زندگی از محوریت الهی، تغییر نگرش در خصوص معیار های زیبایی  و احساس فقر می گردد. اساس زندگی لهوی نیز بر پایه ی رفاه طلبی و عیش و در نتیجه هوی محوری است. چنین سبک زندگی سبب می شود انسان، فکوریت و خلاقیت خود را از دست داده و با اعمال بر پایه هیجانات و عدم تفکر عاقلانه در خصوص آن، دچار فقدان اخلاق گردد. از این رو اسلام این نوع سبک زندگی را ممنوع اعلام کرده است.

جمع بندی نهایی کارشناس مجری:

نظام زیبایی خاصی که مدرنیزاسیون به جامعه ایرانی و بقیه جوامع تحمیل کرده است یکی از عوامل کاهش فرزند آوری بانوان است. بانوان طلبه با عنوان طبقه متمایزی از جامعه باید نگرش خاصی نسبت به این مسئله داشته باشند. زیرا هویت طلبگی ارتباط خاصی دارد با اینکه طلبه خود را در قبال جامعه مسئول بداند. مبنای اعتقادات یک طلبه و رفتارهای او در جامعه، سبب ایجاد الگویی در سطح جامعه می گردد. این علاوه بر این است که یک خانم با فرزند آوری از لحاظ زیستی از پیری زودرس جلوگیری می‌کند زیرا بارداری سبب می شود که یک زن از نظر جسمی بیشترین احساس توانمندی را به دست آورد و از خیلی از بیماری‌ها همچون ام اس مصون بماند. توجه به این مسائل سبب می‌شود که بانوان ذهن خود را از بارداری به یک فعل قابل زحمت به یک تجربه و لذت شیرین تغییر دهند. مغز زنان در دوران بارداری با هر بار شیردهی به اوج لذت یک فرد در اوج زمینه‌های انسانی، دست پیدا می‌کند. از طرف دیگر فرزندآوری فقط در چارچوب خانواده نیست بلکه هر فرزند میتواند در عرصه های بین المللی نقش آفرینی کند. این که فرزندآوری در جامعه ما اهمیت پیدا کرده است به این دلیل است که فرزن هم از لحاظ امنیتی برای جامعه و هم در زمینه اقتصادی راهگشا خواهد بود. همان طور که طلاب شیعه در این زمینه نقش آفرینی می کنند طلاب اهل سنت نیز در این مورد نقش مؤثری دارند. از این رو لازم است بانوان طلبه نقش خود را در این زمینه درک کنند و فراتر از یک مسئله خانوادگی و ملی با آن برخورد نمایند. چرا که شیعه است که جهانی را خواهد ساخت و منتظر ظهور آقا (عج) است. در نتیجه باید افرادی تربیت شوند که جهان ساز باشند نه فقط ایران ساز.